Odkryj prawdziwą radość fotografowania

Obraz przedstawiający logo portalu fotograficznego waskiel.pl

Balans bieli w fotografii

utworzone przez | sty 15, 2023 | Nauka Fotografii | 2 Komentarze

Prawidłowe dobranie balansu bieli w fotografii cyfrowej bywa poważnym problemem początkujących fotografów. Złe ustawienie opcji balans bieli może skutkować zdjęciem o nienaturalnych i niechcianych kolorach. Bardzo odmiennych od tych, jakie fotografowana scena miała w rzeczywistości i jak była widziana naszym okiem. Skąd wynikają problemy? Jak właściwie ustawić balans bieli i dlaczego warto o te ustawienia zadbać (szczególnie jeżeli fotografujesz w JPEG)? Dowiesz się z tego artykułu.

Fotografowanie a balans bieli

Już na początku mojej opowieści chciałbym zaznaczyć, że fotografowanie i zapisywanie plików w formacie RAW uwalnia nas od wielu problemów związanych z precyzyjnym ustawieniem balansu bieli podczas fotografowania. Balans bieli ustawimy już w domu, podczas wywoływania plików w edytorze.

Jeśli jednak fotografujesz zapisując pliki w JPEG i są one potem pokazywane światu, to należy przed naciśnięciem spustu migawki zadbać o prawidłowy balans bieli. Jeśli będzie błędny, to najczęściej nie uda nam się go optymalnie skorygować w programach graficznych i zdjęcie będzie po prostu stracone.

Odpowiednio ustawiony balans bieli wpływa na emocje związane z odbiorem zdjęcia.

Co to jest balans bieli

Zacznijmy jednak od ustalenia, czym tak naprawdę jest balans bieli. Jeśli patrzymy na jakiś przedmiot, to ma on pewien widziany przez nas kolor. Istotny jest fakt, że kolor przedmiotu zależy od właściwej barwy tego przedmiotu oraz od tego jakiej barwy światło pada na ten przedmiot.

Zatem mamy tu pewną bardzo istotną sumę kolorów, o której bardzo często się zapomina.

Ta sama scena z grupą pewnych przedmiotów oświetlona odmienną barwą światła będzie wyglądała zupełnie inaczej.

Dlaczego? Sprawa jest niezwykle prosta – człowiek, a raczej oko ludzkie, widzi dowolny kolor, np. żółty jako żółty, niezależnie od tego, czy ogląda go w świetle słabej żarówki czy w słoneczny dzień.

Nasze oczy w połączeniu z mózgiem nauczyły się widzieć tak, że na siatkówce oka wyciągamy informację o rzeczywistych kolorach przedmiotów i na ogół całkowicie odrzucamy informację o barwie / kolorze światła, jakie pada na ów przedmiot. Jednak z punktu widzenia fotografii, musimy pamiętać o wspomnianej uprzednio sumie = kolor obiektu plus barwa światła, które nań pada i jest przez przedmiot odbite.

Pamiętajmy też, że widzimy za pomocą dwojga oczu, a aparat ma jedno, co też wpływa na odbiór świata.

W fotografii cyfrowej aparat fotograficzny widzi świat bez naszych możliwości, wynikających ze współpracy oko-mózg. Tu tkwi zasadniczy problem, który już sygnalizowałem – aparat widzi świat inaczej niż my. Rejestruje wszystko takie jakie jest: kolor przedmiotu bez separacji barwy światła jakie na przedmiot pada. Tak sfotografowana scena jest potem na ogół pełna nienaturalnych fałszywych kolorów np. zdominowanych przez żółcie albo błękity. Widzieliśmy i zapamiętaliśmy co innego, a aparat zarejestrował odmienny obraz.

Balans bieli w aparacie

Inżynierom odpowiedzialnym za budowę aparatów zależy na tym, by odtwarzane kolory były jak najbardziej zbliżone do tego, co widzi człowiek – by wyglądały na zdjęciu jak najbardziej naturalnie lub zgodnie z naszym postrzeganiem rzeczywistości.

Dlatego w procesorze obrazu aparatu umieszczone jest odpowiednie oprogramowanie, który analizuje widziany przez urządzenie obraz. Upraszczając – odnajduje ono najjaśniejszą część ujęcia i podejmuje decyzję, że jest to biel.

Ta informacja wraz z kilkoma innymi dotyczącymi światła zostaje wykorzystana do odtworzenia pozostałych kolorów, które w efekcie zostaną zarejestrowane na matrycy aparatu. Tak działa automatyczny balans bieli. Niestety, w niektórych sytuacjach, ustawienie automatycznego balansu bieli może zawieść. Nawet pobieżny rzut oka na jakąkolwiek scenę dowodzi nam, że to co najjaśniejsze w danej scenie nie zawsze musi być idealnie białe lub my nie chcemy aby było białe.

Dlatego producenci przewidzieli możliwość ustawienia innych wariantów balansu bieli przez fotografa, stosownie do jego oczekiwań oraz barwy światła padającego na scenę, która może zmieniać białe np. na żółte. O czym opowiem za chwilę.

Warto pamiętać, matryca światłoczuła nie rozróżnia kolorów, a jedynie natężenie światła i dopiero zastosowanie mozaiki filtrów nad matrycą i obróbka przez procesor aparatu, daje zdjęcie kolorowe, o ile zapisujemy pliki w formacie JPEG, ponieważ kiedy zapisujemy pliki w formacie RAW, rejestruje on jedynie wartość odpowiadającą kolorowi, na jaki czuły jest ten piksel.

To doprowadza do ciekawej sytuacji, bo jeśli fotografujesz zapisując pliki wyłącznie w formacie RAW, to na podglądzie aparatu widzisz plik JPEG, który powstałby przy danych ustawieniach aparatu wprowadzonych w tej chwili oraz na histogramie podgląd układu świateł i cieni tego JPEG. Prawdziwy RAW jego kolorystykę oraz histogram zobaczysz dopiero w programie służącym do jego wywołania.

Cała matryca przykryta jest „szachownicą” mikroskopijnych filtrów, jeden nad każdym elementem światłoczułym. Połowa pikseli jest czuła tylko na kolor zielony, 25% – na niebieski kolejne 25% – na czerwony. Z tych trzech kolorów konstruowane są wszystkie inne kolory i ich odcienie. Podobnie jest u ludzi. Czopki umożliwiają widzenie kolorów przy dobrym oświetleniu. Oko zawiera 3 rodzaje czopków, które występują w nieregularnych skupiskach.

Pierwszy rodzaj reaguje głównie na światło czerwone, drugi na zielone, a trzeci na niebieskie i tych jest najmniej. Z tych trzech składowych tworzone są inne barwy np. żółta. Jednak warto pamiętać, że każdy z nas widzi kolory nieco inaczej, dlatego w fotografii trzeba czasami odwołać się do pewnych stabilnych wartości. Taką wartością jest temperatura źródła światła która określa kolor emitowanego światła. Temperaturę w tym przypadku mierzymy w skali Kelvina. Skala Kelvina to skala temperatur, w której zero na skali Celsjusza (zamarzanie wody) odpowiada 273,15 K. Jednostką jest kelwin – nie stopnie kelwina tylko kelwin.

Każde światło ma swoją temperaturę oto kilka przykładów:

  • Świeca; 1000 K do 2000 K;
  • Światło o wschodzie/zachodzie słońca; 2000 K do 3000 K;
  • Żarówka (100 W do 200 W); 2500 K do 2900 K;
  • Światło jarzeniowe: od 2700 K do 7200 K (białe 3700 – 4000 K),
  • Światło w słoneczny dzień; 5000 K do 6000 K;
  • Światło słoneczne w bezchmurny dzień; 6000 K do 7500 K;
  • Światło słoneczne w bezchmurny dzień, w górach; 10000 K do 12000 K;
  • Błyskawica; 15000 K do 22000 K

Trudno te dane zapamiętać, dlatego w aparatach fotograficznych zaproponowano nam rozwiązanie oparte na piktogramach oraz możliwość ustawienia temperatury według kelwinów oraz według wzorca.

Przykładowe menu balansu bieli w aparacie fotograficznym

 

Balans bieli w trybie auto

Ustawiając tryb AUTO balansu bieli pamiętajmy, że zadziała wówczas algorytm działający w ograniczonym zakresie temperatur, który nie obejmie dolnych i górnych wartości od około 3000/4000 kelwinów do około 7000 kelwinów.

Dlatego w zwykłych scenach – światło dzienne, pochmurny dzień itp. tryb AUTO balansu bieli może sobie poradzić całkiem skutecznie ale np. przy świetle żarowym zaproponuje błędne rozwiązanie, bo już ma ono temperaturę poza skalą.

Wówczas jeśli chcemy poprawnie ustalić balans bieli mamy jak już wspomniałem ustawienia predefiniowane zapisane w pamięci aparatu, identyfikowane dzięki ikonkom oraz wyświetlanym nazwom, np. światło dzienne, światło żarowe oraz ustawienia manualne (zarówno według wzoru, jak i możliwość wyboru temperatury w Kelvinach).

Jeśli chcesz coraz lepiej fotografować polecam swoje kursy fotografii w formie filmów wideo

Balans bieli a temperatura światła

Wiem, że na początku fotograficznej drogi bardzo ciężko jest rozpoznać temperaturę światła oraz wybrać najlepsze rozwiązanie. Tym bardziej, że nie jest ona zgodna z naszymi odczuciami, ponieważ temperatura światła świecy to przecież około 1500 kelwinów, a naszym zdaniem jest to światło o ciepłej barwie, która według naszych doświadczeń powinna być wysoka – powiedzmy 8000 kelwinów. Jasne światło jarzeniówki może mieć około 8000 kelwinów, a my nazwiemy je zimnym. Tak na zasadzie ogień i śnieg ciepłe i zimne. Już kilka razy zaznaczyłem w swoich fotograficznych opowieściach, że często chcąc robić dobre zdjęcia, musimy porzucić nasze potoczne rozumienie rzeczywistości.

Co robić jeśli nasze zdjęcia mają nie chcianą przez nas kolorystykę? Nie ma wtedy innej rady i trzeba dokonać wyborów. Musimy zadecydować, który z balansów bieli daje naszym zdaniem najciekawsze rozwiązania i czasami pogodzić się z faktem, że coś nie do końca będzie idealne.

Można wykonać kilka zdjęć z różnymi wariantami balansu bieli, stosując piktogramy albo stopnie kelwina i potem wybrać to optymalne lub, jeśli czas oraz warunki na to pozwalają, skorzystać z ręcznego ustawienia balansu bieli według wzorca. Proszę pamiętaj, że w wielu modelach współczesnych aparatów widzisz na wyświetlaczu lub w elektronicznym wizjerze jaka będzie ogólna kolorystyka zdjęcia po wybraniu balansu bieli – możesz wówczas zdecydować na podstawie tego wyglądu, czy taka kolorystyka Ci odpowiada.

Wiele przydatnych informacji znajdziesz też w moim poradniku światło w fotografii.

Wykorzystaj praktyczne  kursy fotografii, oparte o lekcje w formie wideo.
👉 Kurs Fotografii Dla Początkujących  https://waskiel.pl/kurs-fotografii-online-dla-poczatkujacych/
👉 Kurs Fotografii Makro https://waskiel.pl/kurs-fotografii-makro-online/
👉 Kurs Fotografii Krajobrazowej  https://waskiel.pl/kurs-fotografii-krajobrazowej-online/
👉 Kurs Lightroom Szybki Start  https://waskiel.pl/kurs-lightroom-online/
👉 Kurs Fotografii Podróżniczej https://waskiel.pl/kurs-fotografii-podrozniczej-online/
👉 Kurs Fotografii Portretowej  https://waskiel.pl/kurs-fotografii-portretowej-online/

Jak ustawić balans bieli w aparacie

Ustawianie balansu bieli według wzorca przebiega odmiennie w różnych modelach aparatu i trzeba do jego opanowania skorzystać z instrukcji obsługi aparatu. Czasami polega na sfotografowaniu szarej lub białej kartki w świetle w którym fotografujemy i wczytaniu tego zdjęcia jako wzorca bieli.

W innym wypadku wystarczy wskazanie takiego wzorca i zapisanie w pamięci aparatu bez wykonania zdjęcia. Technikę tę z pewnością opisuje precyzyjnie instrukcja twego aparatu.

Jeśli wykorzystamy szarą kartę np. podczas sesji portretowej lub modowej, to bez problemu ustawimy potem dobry balans bieli w postprodukcji. Jednym z narzędzi do ustawiania poprawnego balansu bieli podczas wykonywania zdjęć są też zewnętrzne filtry np. Expodisc, jednak aby z nich korzystać, należy posługiwać się nieco wcześniej techniką ustalania balansu bieli według wzorca.

W programach do obróbki, takich jak Lightroom i Photoshop, wzorzec bieli wykonany na początku sesji może posłużyć jako wzór do korekcji serii zdjęć wykonanych w tym samym oświetleniu.

Musisz też pamiętać, że wybierając ustawienia balansu bieli pozostają one zapamiętane przez aparat do kolejnej ręcznej zmiany. Jeśli wybierzesz balans bieli np. do światła żarowego lub ustawisz na 6000 kelwinów lub wczytasz według wzorca to nie dziw się, że kolejne zdjęcie wykonane w odmiennych warunkach oświetleniowych ma nierealne kolory. Nowa scena może być oświetlona światłem o inne temperaturze i znowu trzeba poprawnie ustalić balans bieli.

Ustawianie balansu bieli jest działaniem kreatywnym, podobnie jak cała fotografia. Często dla osiągnięcia ciekawych efektów warto przekraczać granice związane z realistycznym oddaniem barw. Fotograf decyduje jak widzi świat i jakie ma być jego zdjęcie, ale jednocześnie warto by przed samym sobą miał uzasadnienie osobistych wyborów i nie maskował błędów warsztatowych wynikających np. z zaniedbania ustawień balansu bieli przekształcając nieudane zdjęcie kolorowe w czerń i biel.

Jeżeli chcesz jeszcze więcej wiedzieć o fotografii i ustawieniach aparatu podczas fotografowania koniecznie zobacz ten zestaw filmów, w którym wyjaśniam podstawy fotografii. 

Dla Fotoamatorów PORADNIKI:

 

Napisany przez: Marek Waśkiel

Fotografik, obieżyświat, bloger. Współpracował z magazynami National Geographic, Podróże, Maxim, Focus, Dom i Świat oraz wieloma innymi tygodnikami i dziennikami. Był fotoedytorem w miesięczniku Podróże i zastępcą redaktora naczelnego w magazynie Poznaj Świat. Popularyzator wiedzy o fotografii prowadzący warsztaty i kursy, autor kilku albumów fotograficznych, poradników fotograficznych oraz przewodników turystycznych. Miłośnik Polski Wschodniej i dawnych Kresów Rzeczypospolitej. Zobacz moje najnowsze zdjęcia na FB oraz odwiedź Mój Kanał na YouTube .
Ikona kawy.

Cieszmy się chwilą przy filiżance aromatycznej kawy

Jeżeli cenisz treści, które dla Ciebie przygotowuję, masz możliwość wyrażenia swojego uznania, na przykład poprzez zafundowanie mi symbolicznej, wirtualnej kawy.

Przycisk postaw kawę.

Aktualizacja: 15 stycznia 2023

Obraz przedstawiający jak wygląda darmowy e-book o fotografii.

Darmowy Poradnik "Jak Się Uczyć Fotografii"

Zapisz się na newsletter i pobierz bezpłatny poradnik, który da Ci nowy impuls do twórczego fotografowania. Przeczytasz go jednym tchem.

Zostałeś zapisany na listę! Sprawdź skrzynkę email i potwierdź swój adres.