Fotografia to sztuka balansowania światłem, ostrością i kompozycją, a jednym z jej kluczowych elementów jest głębia ostrości. Niezależnie od tego, czy jesteś początkującym fotografem, czy doświadczonym profesjonalistą, zrozumienie głębi ostrości i krążka rozproszenia może znacznie poprawić jakość Twoich zdjęć. Te dwa elementy wpływają na ostrość, separację tła i ogólną estetykę fotografii.
Dlaczego zdjęcia wychodzą nieostre?
Przygotuj się na podróż po fascynującym świecie optyki fotograficznej, która pomoże Ci lepiej kontrolować wygląd Twoich zdjęć. Na początku musisz poznać kilka definicji, aby zrozumieć, jak tworzona jest ostrość naszych zdjęć.
Czym jest krążek rozproszenia?
Krążek rozproszenia to pojęcie odnoszące się do sposobu, w jaki punktowe źródła światła są odwzorowywane na matrycy aparatu lub filmie fotograficznym. Najczęściej przyjmuje się, że jest to największy możliwy krążek na filmie lub matrycy, który powiększony do rozmiarów odbitki 20×30 cm i oglądany z odległości około jednego metra nadal wydaje się punktem. Rozmiar krążka rozproszenia zależy od rozmiaru matrycy w aparacie. Dla formatu 24 x 36 mm w aparatach cyfrowych wynosi on od ok. 0,020 do ok. 0,030 mm. Dla formatów APS-C rozmiar krążka rozproszenia waha się pomiędzy 0,019, a 0,02mm, natomiast dla formatu 4/3 wynosi 0,015 mm. Zauważ, że powiększając krążek rozproszenia z matrycy o tzw. pełnej klatce około 8 razy uzyskujemy punkt o wielkości która na odbitce będzie punktem. Dlaczego to takie ważne?
Przeczytaj też: Programy tematyczne w aparacie. Poradnik dla początkujących
Fizjologia widzenia a oglądanie zdjęć
Bardzo często przechodzimy do porządku dziennego nad rzeczami, które wydają nam się oczywiste. Jedną z tych rzeczy jest sposób, w jaki oglądamy zdjęcia. Tradycyjnie, fotografie były drukowane na papierze w odpowiednich formatach, takich jak A4, i oglądane z typowej odległości około 25 cm. Przy tej odległości zdrowe ludzkie oko ma zdolność rozdzielczą wynoszącą około 5 par linii na milimetr, co oznacza, że najmniejszy dostrzegalny element ma średnicę około 0,2 mm. Tak nadal projektowane są aparaty fotograficzne!
Jednak współcześnie, zdjęcia są często oglądane na ekranach komputerów i urządzeń mobilnych, często przy znacznie większych powiększeniach. To prowadzi do sytuacji, w której zauważamy najmniejsze niedoskonałości i braki ostrości, które nie byłyby widoczne przy tradycyjnym oglądaniu wydrukowanych zdjęć. Przy gigantycznych powiększeniach na ekranie komputera, nawet najmniejsze odchylenia od ostrości stają się widoczne i mogą być irytujące. Dane związane z fizjologią ludzkiego widzenia zostały przyjęte jako standardowe rozwiązania do oceny jakości obrazów.
Oto kilka kluczowych punktów:
- Zdolność rozdzielcza oka – Zdolność rozdzielcza ludzkiego oka to około 5 par linii na milimetr, co oznacza, że najmniejszy widoczny element ma średnicę około 0,2 mm. To stanowi podstawę do oceny ostrości obrazu.
- Odległość oglądania – Standardowa odległość oglądania zdjęć to około 25 cm. W tej odległości ludzkie oko jest w stanie rozróżnić szczegóły obrazu właśnie do około 0,2 mm.
- Kąt widzenia – Komfortowy kąt widzenia dla ludzkiego oka to około 60°. Przy tej wartości, z odległości 25 cm, widzimy obszar o średnicy około 30 cm, co odpowiada formatowi kartki A4.
Te dane są kluczowe przy ocenie jakości zdjęć i projektowaniu systemów optycznych. Umożliwiają one stworzenie standardów oceny ostrości i jakości obrazu, które są stosowane w fotografii oraz w przemyśle optycznym. Jednak prawie nikt obecnie nie drukuje już zdjęć. W przeprowadzonej przeze mnie ankiecie aż 67% osób zajmujących się fotografią (odpowiedziało na nią ponad 600 osób) zadeklarowało, że odbitki wykonuje bardzo rzadko lub wcale. Oznacza to, że posługujemy się do oceny zdjęć niewłaściwymi mediami lub robimy to w sposób nieodpowiedni.
Podobnie, źle jest interpretowana tzw. odległość hiperfokalna, która odnosi się do ostrości widzianej na odbitce o formacie A4 oglądanej z około 25 cm. Mnóstwo osób o tym nie pamięta i ma mnóstwo pretensji co do podpowiedzi bardziej zaawansowanych fotografów.
Poznaj skuteczne techniki kreatywnego fotografowania.
Sprawdź mój kurs fotografii online.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 1000 zł
Czym jest więc ostrość i głębia ostrości?
Fotografując jakikolwiek obiekt ustawiamy ostrość w wybranym przez nas miejscu tego obiektu. Jest to punkt położony w płaszczyźnie ostrości albo inaczej w płaszczyźnie przedmiotowej. Wszystkie punkty położone w tej płaszczyźnie zostaną odwzorowane jako ostre i widzimy je jako ostre potem na zdjęciu, bo są najmniejszymi krążkami rozproszenia. Jednak kiedy przyglądamy się odbitkom, widzimy jakby więcej ostrej przestrzeni sięgającej poza i przed płaszczyzną ostrości. Dzieje się tak za sprawą niedoskonałości naszego wzorku. Pewną ilość dostatecznie małych krążków rozproszenia postrzegamy, lub inaczej, uznajemy nie za rozmyte plamki, lecz również za ostre punkty. Zatem głębia ostrości jest zakresem rozciągniętym wzdłuż osi obrazu (osi obiektywu), która będzie sprawiać wrażenie ostrej.
Głębia ostrości zależy od ustawionej przysłony, oraz od ogniskowej obiektywu i od odległości, jaka dzieli fotografowany obiekt od aparatu. Warto także zauważyć, z punktu widzenia fotografii makro, że zarówno ogniskowa obiektywu, jak i odległość od obiektu wpływają na skalę odwzorowania. Im krótsza ogniskowa obiektywu, tym większa głębia ostrości. Mocniej otwarta przysłona to mniejsza głębia ostrości. Jeśli jest mniejsza odległość od przedmiotu, tym mniejsza głębia ostrości oraz na koniec im większa skala odwzorowania, tym mniejsza jest głębia ostrości.
Przeczytaj też: Fotoamatorzy często korzystają z tego trybu. A później są rozczarowani zdjęciami
Tak wyglądają zależności i istnieją odpowiednie wzory na obliczenie głębi ostrości, ale w praktyce są one pozbawione użyteczności. Podczas fotografowania w terenie głębię ostrości się szacuje, oceniając ją na podstawie swojego doświadczenia oraz stosując możliwości, jakie dają współczesne aparaty. Wówczas wykorzystuje się np. wizjer w bezlusterkowcach lub podgląd na żywo i można ocenić, czy zakres ostrości jest odpowiedni. Bardzo przydatna jest funkcja focus peaking czyli wizualne podkreślenia ostrych krawędzi. Działa ona podczas ręcznego ustawienia ostrości ale często w trybie AF wystarczy nieco popracować pierścieniem ostrości aby na chwilę pojawiły się barwne podkreślenia.
Krążek rozproszenia ma kluczowy wpływ na głębię ostrości i odwzorowanie ostrości w fotografii. Im mniejszy krążek rozproszenia, tym większa głębia ostrości, co oznacza, że więcej obiektów w różnych odległościach będzie ostrych. Krążek rozproszenia jest również zależny od rozmiaru matrycy, przysłony i odległości od obiektu. Aby uzyskać podobną głębię ostrości na matrycy typu crop jak na pełnoklatkowej, trzeba używać szerszych przysłon.
Pełna klatka zdecydowanie pomoże zrobić plastyczne zdjęcia o niewielkiej głębi ostrości. Sam rozmiar matrycy nie wpływa wprawdzie bezpośrednio na głębie ostrości, niemniej pozwala ją uzyskać z obiektywem nieco gorszej jakości. Żeby na matrycy APS-C zrobić zdjęcie o podobnej głębi ostrości, jak na pełnej klatce, potrzebny jest obiektyw o jasności większej o jeden stopień.
Zrozumienie tych zależności pozwala fotografom lepiej kontrolować wygląd swoich zdjęć, świadomie wybierać odpowiednie ustawienia i sprzęt do różnych rodzajów fotografii. Warto pamiętać, że zdjęcia są przeznaczone do oglądania na papierze w odpowiednim formacie, a nie do oglądania w ogromnych powiększeniach na ekranach, co może prowadzić do niepotrzebnego stresu związanego z ich ostrością.
Pamiętaj, że mój blog jest bogatym źródłem informacji i inspiracji dla fotografów.
Jeżeli cenisz treści, które dla Ciebie przygotowuję,
masz możliwość wyrażenia swojego uznania,
na przykład poprzez zafundowanie mi symbolicznej, wirtualnej kawy.
