Dziś przybliżę podstawy fotografii nocnego nieba, czyli jednej z najbardziej fascynujących dziedzin fotografii krajobrazowej. Omówię niezbędny sprzęt, kluczowe ustawienia oraz podzielę się praktycznymi wskazówkami, które pozwolą uzyskać satysfakcjonujące efekty już na samym początku. To solidna baza wiedzy dla każdego, kto chce rozpocząć swoją przygodę z fotografowaniem gwiazd i stopniowo rozwijać swoje umiejętności w tej wyjątkowej specjalizacji.
Jak robić zdjęcia gwiazd?
Fotografowanie gwiazd jest możliwe niemal każdym aparatem cyfrowym, o ile posiada on tryb manualnej ekspozycji. Wybór obiektywu również nie jest szczególnie restrykcyjny, choć najlepiej sprawdzi się model szerokokątny i dostatecznie jasny – więcej o tym za chwilę. Moim celem, jak zawsze, jest zachęcenie do wyjścia w teren i eksperymentowania z różnymi technikami. Być może stanie się to początkiem głębszego zainteresowania fotografią nocną, obejmującą tak fascynujące dziedziny jak fotografia Drogi Mlecznej, śladów gwiazd, wschodów i zachodów Księżyca czy uchwycenie meteorów w locie.
Zanim przejdę do omówienia aparatów i obiektywów, warto podkreślić kluczową rolę statywu. Solidna i stabilna konstrukcja to podstawa – źle dobrany statyw może całkowicie zaprzepaścić starania o ostre i szczegółowe zdjęcia. Fotografia nocna wymaga długich czasów ekspozycji – od kilku do kilkudziesięciu sekund – a każdy, nawet najmniejszy ruch aparatu może negatywnie wpłynąć na efekt końcowy. Wybierając statyw, lepiej postawić na model o trzech sekcjach nóg z grubymi profilami, o odpowiedniej wysokości, najlepiej karbonowy, który jest lżejszy i bardziej odporny na drgania niż aluminiowy. Jeśli dysponujesz lekkim i mało stabilnym statywem, unikaj wysuwania kolumny centralnej i maksymalnego rozkładania nóg.
Przed wyruszeniem na sesję warto zaopatrzyć się w dwa niezbędne akcesoria:
- Wężyk spustowy – prosty model sprawdzi się najlepiej, gdyż skomplikowane zamienniki bywają zawodne w kluczowych momentach.
- Latarka czołowa z czerwonym światłem – pozwoli na wygodną obsługę aparatu w ciemności bez zaburzania adaptacji wzroku.
Kolejnym istotnym czynnikiem jest wybór odpowiedniego miejsca. Na początek najlepiej udać się poza miasto, z dala od zanieczyszczenia światłem sztucznym, które znacząco utrudnia obserwację gwiazd. Niezwykle ważna jest także pogoda – do fotografii nocnego nieba potrzeba bezchmurnej nocy, gdyż chmury całkowicie zasłaniają obiekty, które chcemy uwiecznić. Warto również uwzględnić fazy nocy. Na początku zmierzchu niebo jest jaśniejsze, ale w miarę upływu godzin staje się coraz ciemniejsze, a najlepsze warunki panują podczas tzw. zmierzchu astronomicznego. Kluczowy jest także Księżyc – jego obecność na niebie może zmniejszyć widoczność gwiazd nawet o 30%, dlatego najlepiej fotografować w nocy bezksiężycowej lub przy niewielkiej fazie.
Do planowania sesji świetnie sprawdzi się aplikacja PhotoPills, która dostarcza niezbędnych informacji o warunkach oświetleniowych i pozycji ciał niebieskich – to niezastąpione narzędzie w fotografii krajobrazowej.
Poznaj skuteczne techniki kreatywnego fotografowania.
Sprawdź mój kurs fotografii online.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 1000 zł
Ustawienia aparatu i obiektywu – jak przygotować sprzęt do fotografii nocnej?
Przejdźmy teraz do kwestii aparatu i obiektywów. Jak już wspomniałem, tryb manualnej ekspozycji (M) jest absolutnie niezbędny. W warunkach nocnej fotografii poza miastem żaden inny tryb nie zapewni pełnej kontroli nad ustawieniami.
Format plików: RAW czy JPEG?
Zdecydowanie warto fotografować w RAW – format ten daje ogromne możliwości edycyjne i pozwala w pełni wykorzystać potencjał zdjęcia. Jeśli na razie nie planujesz obróbki zdjęć, rozważ ustawienie RAW + JPEG – wielokrotnie podczas moich warsztatów uczestnicy żałowali, że nie zapisali zdjęć w RAW, gdy po czasie chcieli je dopracować.
Jeśli fotografujesz w JPEG i zależy Ci na estetycznym podglądzie kolorów na ekranie aparatu, ustaw balans bieli na około 4000 K (sam stosuję zazwyczaj 3750 K). Choć fotografując w RAW, balans bieli można dopasować później w postprodukcji, to odpowiednie ustawienie pomaga uzyskać pożądany efekt wizualny już w trakcie sesji – zwłaszcza jeśli zależy Ci na głębokim błękicie nocnego nieba.
Przeczytaj też: W krainie lodu i światła. Plener fotograficzny nad Narwią
ISO i czas ekspozycji
Czułość ISO powinna być dostosowana do możliwości aparatu:
- 3200 – wartość optymalna dla większości nowoczesnych aparatów.
- 1600 – jeśli Twój aparat generuje zbyt duże szumy przy wyższym ISO.
- 6400 – w nowszych modelach może sprawdzić się dobrze, zachowując szczegóły.
Czas ekspozycji proponuję ustawić na 15 sekund – to odpowiednia wartość dla obiektywu o ogniskowej 24 mm (lub krótszej) na aparacie z pełnoklatkową matrycą. Jeśli korzystasz z matrycy APS-C, podobny efekt uzyskasz przy ogniskowej około 18 mm.
Zbyt długi czas ekspozycji sprawi, że gwiazdy zamiast pojedynczych punktów zamienią się w smugi – a tego efektu zazwyczaj należy unikać. Nawet w fotografii szlaków gwiazd stosuje się serię krótszych ekspozycji zamiast jednej długiej, by zachować precyzję i ostrość obrazu.
Przeczytaj też: Czy złoty podział nadaje się do fotografii? Cała prawda o popularnej zasadzie kompozycji
Reguła 500? Lepiej użyć kalkulatora
Przez lata fotografowie stosowali regułę 500 (czyli 500 podzielone przez ogniskową obiektywu) do wyznaczenia maksymalnego czasu ekspozycji, ale w praktyce, zwłaszcza w dobie cyfrowych matryc i szerokokątnych obiektywów, lepiej korzystać z kalkulatorów NPF (np. w PhotoPills), które uwzględniają wiele dodatkowych czynników wpływających na jakość zdjęcia.
Otwór przysłony – jak najjaśniejszy obiektyw
Najlepiej ustawić obiektyw na największy dostępny otwór przysłony:
- f/2.8 – idealne rozwiązanie, jeśli Twój obiektyw na to pozwala,
- f/3.5 – f/4 – również akceptowalne wartości.
Im większa przysłona (czyli mniejsza liczba f), tym więcej światła dociera do matrycy, co pozwala zarejestrować większą liczbę gwiazd przy tym samym ISO i czasie ekspozycji.
Przeczytaj też: Ogniskowa obiektywu bez tajemnic. Jak dobrać ją do swoich zdjęć i osiągnąć spektakularne efekty?
Ważne funkcje do wyłączenia
Przed rozpoczęciem fotografowania wyłącz:
- stabilizację obrazu (zarówno w obiektywie, jak i w korpusie) – przy długich ekspozycjach na statywie może powodować niepożądane rozmycia,
- redukcję szumów dla długich czasów naświetlania – wydłuża ona czas zapisu zdjęć i zużywa baterię, a jej efekt nie zawsze jest korzystny.
Ręczne ustawianie ostrości
Autofokus w nocy zwykle działa nieskutecznie, dlatego najlepiej ustawiać ostrość ręcznie:
- Znajdź najjaśniejszą gwiazdę lub planetę (lub Księżyc, jeśli jest widoczny).
- Umieść obiekt w centrum kadru i powiększ jego obraz na ekranie aparatu lub w wizjerze.
- Obracaj pierścień ostrości, aż gwiazda stanie się jak najmniejszym punktem.
- Przekręć delikatnie w prawo i w lewo, by doprecyzować ostrość.
- Po ustawieniu ostrości nie dotykaj pierścienia – każda zmiana spowoduje jej utratę.
Niektóre nowoczesne aparaty (np. Nikon Z8) mają funkcję, która automatycznie ustawia ostrość na nieskończoność przy włączonym autofokusie – w takim przypadku można ją „zablokować” i przełączyć obiektyw na tryb MF, by uniknąć przypadkowego przestawienia.
Wyzwalanie migawki – unikaj drgań
Niezbędne jest unikanie dotykania aparatu podczas wykonywania zdjęć. Najlepsze metody to:
- wężyk spustowy – najpewniejsze rozwiązanie,
- samowyzwalacz – ustawienie opóźnienia 2–5 sekund pozwala uniknąć drgań po naciśnięciu spustu migawki.
Po ustawieniu parametrów nie dotykaj aparatu – nawet drobne wstrząsy mogą wpłynąć na ostrość zdjęcia.
Dzięki tym ustawieniom uzyskasz ostre i dobrze naświetlone zdjęcia nocnego nieba, w tym Drogi Mlecznej, a każdy kolejny krok w fotografii nocnej stanie się bardziej intuicyjny.
Przeczytaj też: Jak malować światłem i tworzyć zachwycające zdjęcia? Oto technika, która zmieni Twoje kadry
Fotografowanie gwiazd: na co zwracać uwagę?
Na pierwszą próbę warto przeznaczyć od 30 minut do godziny – to wystarczający czas, by wykonać kilka udanych ujęć i oswoić się z nocną fotografią. Kluczowe jest świadome komponowanie kadru. Nie należy kierować aparatu w stronę gęstego lasu, gdzie zaledwie kilka gwiazd pojawi się na skraju ujęcia. Lepiej poszukać otwartej przestrzeni, która pozwoli uchwycić jak największą liczbę gwiazd i stworzyć bardziej efektowną kompozycję. Zanim wyruszysz na zdjęcia, dobrze jest sprawdzić teren za dnia. Nocne eksplorowanie nieznanych miejsc może być nie tylko niekomfortowe, ale i niebezpieczne. Część ustawień aparatu warto skonfigurować już podczas zmierzchu, kiedy światło jest na tyle jasne, by wygodnie obsługiwać sprzęt, ale jednocześnie na niebie pojawiają się już pierwsze gwiazdy.
Im dalej od źródeł sztucznego światła, tym lepsza jakość zdjęć. Zanieczyszczenie świetlne znacznie ogranicza widoczność gwiazd, dlatego warto szukać miejsc oddalonych od miast. Nie oznacza to jednak, że od razu trzeba wybierać najbardziej wymagające lokalizacje – na początek wystarczy wykonać zdjęcia w miejscu, do którego można łatwo dotrzeć. Podczas sesji dobrze jest regularnie sprawdzać efekty. Warto upewnić się, że gwiazdy na zdjęciu pozostają punktowe – jeśli zamiast tego tworzą kreski, czas ekspozycji jest zbyt długi i należy go skrócić. Konieczna jest także weryfikacja ostrości, gdyż drobne błędy mogą sprawić, że zdjęcie stanie się nieostre. Po zakończeniu sesji warto przejrzeć wykonane fotografie na większym ekranie i zastanowić się, co można poprawić w kolejnych próbach. Analiza efektów i świadoma korekta ustawień to klucz do coraz lepszych rezultatów w fotografii nocnego nieba.
Moje NAJNOWSZE ZDJĘCIA znajdziesz w GALERII na stronie: https://waskiel.pl/podlasie/
Pamiętaj, że mój blog jest bogatym źródłem informacji i inspiracji dla fotografów.
Jeżeli cenisz treści, które dla Ciebie przygotowuję,
masz możliwość wyrażenia swojego uznania,
na przykład poprzez zafundowanie mi symbolicznej, wirtualnej kawy.
