Czarno-białe ujęcie może być znacznie ciekawsze, niż jego kolorowy odpowiednik. Pozwala stworzyć wyjątkową narrację i skuteczniej przyciągnąć uwagę widza. Wszystko to oczywiście pod warunkiem, że zostało zrobione w przemyślany sposób. Jak zatem robić czarno-białe zdjęcia? W jakich sytuacjach najlepiej sprawdzi się ten rodzaj fotografii? O czym powinniśmy pamiętać, aby były one naprawdę dobre? Przekonajmy się!
Dlaczego kiedyś zdjęcia były tylko czarno-białe
Upowszechnienie fotografii cyfrowej sprawiło, że zdjęcia w kolorze traktujemy już jako normę. Jednak jeszcze kilkadziesiąt lat temu nie było to takie oczywiste.
Dominująca wówczas czarno-biała kolorystyka zdjęć dziś stanowi już tylko ciekawostkę. Jednak każdy, kto chociaż raz w życiu miał w ręku czarno-białą fotografię przyzna, że zdjęcia te mają pewien niepowtarzalny klimat i zapadają w pamięć.
W związku z tym nawet obecnie, w czasach kolorowej fotografii cyfrowej, czarno-białe ujęcia są chętnie wykonywane przez artystów lub bardziej zaawansowanych adeptów fotografii.
Obok nas znajdziemy mnóstwo tematów, które niejako same układają się w zdjęcia czarno-białe np. zimowe pejzaże. fot. Marek Waśkiel
Krótka historia fotografii czarno-białych
Na początek powiedzmy sobie co nieco o historii fotografii i samej fotografii czarno-białej. Za początek fotografii można przyjąć rok 1826, kiedy to Joseph Nicéphore Niépce wykonał obraz, uznawany za pierwsze trwałe zdjęcie.
Swój udział w wyklarowaniu się najbardziej zbliżonego do dzisiejszych realiów pojęcia fotografii, mieli także współpracujący z Niépce Louise Jascques Daguerre, a także William Fox Talbot oraz George Eeastman.
Zdjęcia, które powstały w wyniku prób i eksperymentów wymienionych wyżej twórców fotografii łączy jedna cecha – żadne z nich nie było kolorowe.
Początki fotografii to fotografia czarno-biała, czy raczej czarno-szara. Skąd takie określenie?
Otóż w fotograficznej kolorystyce czysta biel występuje niezwykle rzadko. Najczęściej mamy do czynienia z odcieniami z pogranicza bieli i szarości. Z kolei absolutna, głęboka czerń jest bardzo częstym zjawiskiem.
Początki fotografii to zatem prawie wyłącznie zdjęcia czarno-białe. Już w XIX w. można była robić zdjęcia w kolorze. Jednak technologia wykonywania ówczesnych zdjęć kolorowych była bardzo skomplikowana oraz droga.
Pudełko z rolką filmu czarno-białego do aparatu analogowego.
Często jednak, przeglądając dawne zdjęcia naszych dziadków czy pradziadków napotkamy fotografie w odcieniach brązu. Jest to tak zwana sepia, która pojawiła się w połowie XIX wieku, jako alternatywa dla fotografii czarno-białej. Była ona bowiem od niej znacznie trwalsza. Okres ten to także pierwsze eksperymenty z fotografią kolorową.
W tym momencie wielu z nas z pewnością zadaje sobie pytanie: skoro fotografia kolorowa to wynalazek przełomu XIX i XX wieku, to dlaczego większość zdjęć naszych dziadków, rodziców, czy nawet nas samych, sięgających czasów PRL-u jest czarno-biała?
Niektóre ujęcia po prostu świetnie wyglądają w czerni i bieli. fot. Marek Waśkiel
Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta. Mimo, iż w latach 60. czy 70. XX wieku fotografia kolorowa była już doskonale znana i rozpowszechniona na tzw. Zachodzie, to jednak wciąż stanowiła drogą alternatywę fotografii czarno-białej i nie była upowszechniana w krajach obozu realnego socjalizmu.
Problem stanowiła również dostępność kolorowych filmów i odpowiedniego sprzętu. Stąd pierwsze kolorowe fotografie, które można zobaczyć w rodzinnych albumach, pochodzą z końcówki lat 70, a na dobre zagościły one w polskich domach dopiero w późnych latach 80.
W każdym z programów graficznych znajdziesz opcję przekształcania zdjęć kolorowych w czarno-białe.
Gdzie dziś wykorzystuje się czarno-białe fotografie
Warto także pamiętać, że olbrzymia ilość zdjęć pierwszych Mistrzów Fotografii została wykonana w czerni i bieli, stąd upowszechniła się błędna opinia, ze takie zdjęcia są bardziej artystyczne, niż ich kolorowe odpowiedniki.
Każde zdjęcie może być czarno-białe, jeżeli akurat masz taką koncepcję. Jednak nie każda fotografia nadaje się do przedstawienia wyłącznie w dwóch kolorach i nie ma sensu walczyć z naszym naturalnym postrzeganiem świata (widzimy przecież w kolorze).
Analogowe kadry na czarno-białym filmie łatwo jest rozpoznać m.in po charakterystycznej ziarnistości. fot. Marek Waśkiel
Czarno-białe zdjęcie po odjęciu magii koloru musi emanować sugestywnym tematem.
Oprócz tego, że uwydatnimy w ten sposób tematykę zdjęcia, podkreślając wagę chwili, to wydobędziemy z fotografii emocje i podkreślimy jej nadzwyczajność. Dzięki temu nasze fotografie będą robiły ogromne wrażenie i przywoływały wspomnienia jeszcze wiele lat później.
W jakich jeszcze sytuacjach świetnie sprawdzi się czarno-biała fotografia? Oto kilka z nich:
- Zimowa fotografia krajobrazowa – zima charakteryzuje się na ogół bardzo ograniczoną paletą barw. Zieleń ukryta jest pod śniegiem, drzewa pozbawione są liści, nie kwitną też kolorowe kwiaty. Nawet w mieście, gdzie śnieg jest słabiej widoczny, krajobraz przybiera barwy szarości. Doskonałym wyjściem będzie wówczas zastosowanie czarno-białego kadru. Pozwoli to skupić się na kształtach otoczenia: gałęzi drzew, murów, budynków, czy innych elementów krajobrazu.
- Portret – czarno-biała kolorystyka sprawdza się wyśmienicie przy tworzeniu portretów. Po pierwsze dlatego, że pozbawiony kolorów portret kojarzy nam się z dawnymi fotografiami naszych rodziców czy dziadków. Przyzwyczailiśmy się zatem do tego stylu i podświadomie odbieramy tak wykonane zdjęcie jako pełne powagi i dostojne. Po drugie, jeżeli z portretu usuniemy kolor, doskonale widoczne będzie to, co autor faktycznie chciał przedstawić: charakter i osobowość portretowanego.
- Fotografia miejska – doskonałą tematyką do fotografii monochromatycznej będzie także miejski krajobraz oraz fotografia uliczna. Czarno-biała kolorystyka podkreśli kształt budynków i innych obiektów miejskiej infrastruktury. Takie fotografie najlepiej wykonywać rano oraz późnym wieczorem, kiedy to wschodzące słońce rzuca długie cienie, które padające na miejski beton, mogą wyglądać niezwykle atrakcyjnie na czarno-białym zdjęciu.
Czerń i biel może świetnie sprawdzić się w fotografii portretowej i scenkach ulicznych. fot. Marek Waśkiel
Czy warto fotografować w dwóch kolorach
Zanim odpowiemy sobie na pytanie:
„Czy warto fotografować w dwóch kolorach?”
Przeprowadźmy mały test.
Przywołaj wspomnienie jednej fotografii, która szczególnie zapadła Ci w pamięć. Może to być zdjęcie, które zyskało światową sławę lub ulubiona fotografia z Twojego domowego archiwum.
A teraz odpowiedz na pytanie: czy jest ono kolorowe, czy też czarno-białe?
W większości przypadków przyjdą Ci na myśl czarno-białe fotografie. Dzieje się tak, ponieważ przyciągają one większą uwagę do tematu zdjęcia, dzięki czemu mocniej zapada nam ono w pamięć. Chociaż już wspominałem o tym, że mnóstwo istotnych zdjęć w historii dziejów człowieka powstało jako czarno-białe obrazy. Ma to ogromny wpływ na przecenianie tej formy zdjęcia.
Odpowiadając zatem na pytanie – jasne że warto!
Kwadratowy format wielu zdjęć analogowych jest wynikiem używania aparatów umożliwiających fotografowanie na filmie o wymiarach klatki 6 na 6 cm. fot. Marek Waśkiel
Należy jednak podkreślić, że użycie wyłącznie dwóch kolorów nie zawsze będzie pasowało do fotografowanej przez nas scenerii.
Czarno-białą kolorystykę stosujemy wówczas, gdy w scenerii, którą chcemy zaprezentować, kolory nie grają kluczowej roli. W trybie monochromatycznym podkreślimy fakturę fotografowanego obiektu oraz skuteczniej niż w kolorze przedstawimy grę świateł i cieni. Tego typu fotografia będzie przykuwała uwagę do tematu zdjęcia.
Wykonanie zdjęcia w dwóch kolorach znakomicie podkreśli emocje na twarzach fotografowanych osób i wydobędzie z nich szczegóły, na które nie zwrócilibyśmy uwagi, jeśli zdjęcie byłoby kolorowe. O wiele lepiej w wersji czarno-białej wyglądają także fotografie, na których pojawił się szum, bowiem na starych zdjęciach pojawiało się ziarno. Często konwersja do dwóch kolorów jest jedynym sposobem, aby uratować nieudaną fotografię np. z błędnym ustawieniem balansu bieli.
Z kolei czarno-biała fotografia zupełnie nie sprawdzi się w ujęciach, w których kolorystyka gra kluczową rolę. Kolorowy, jesienny las czy niebo po zachodzie słońca wręcz nie powinno być fotografowane w sposób monochromatyczny.
Fotografowanie w czerni i bieli pomaga w nauce kompozycji fotograficznej. fot. Marek Waśkiel
Wykorzystaj praktyczne kursy fotografii, oparte o lekcje w formie wideo.
👉 Kurs Fotografii Dla Początkujących https://waskiel.pl/kurs-fotografii-online-dla-poczatkujacych/
👉 Kurs Fotografii Makro https://waskiel.pl/kurs-fotografii-makro-online/
👉 Kurs Fotografii Krajobrazowej https://waskiel.pl/kurs-fotografii-krajobrazowej-online/
👉 Kurs Lightroom Szybki Start https://waskiel.pl/kurs-lightroom-online/
👉 Kurs Fotografii Podróżniczej https://waskiel.pl/kurs-fotografii-podrozniczej-online/
Sama czerń i biel na zdjęciu nie zmienia go w dobre ujęcie. Jak zwykle liczy się pomysł na kadr. fot. Marek Waśkiel
Jak zrobić czarno-białe zdjęcie aparatem cyfrowym
Teraz przejdźmy do najważniejszej kwestii: jak wykonać czarno-białe zdjęcie aparatem cyfrowym.
W przypadku analogowych aparatów sprawa jest nieco prostsza – wystarczy zakupić czarno-biały film i już możemy cieszyć się wykonywaniem monochromatycznych fotografii.
Sprawa komplikuje się nieco w przypadku fotografii cyfrowej.
Aparaty cyfrowe na ogół rejestrują bowiem obraz wyłącznie w kolorze. Jednak wystarczy ustawić tzw. styl barwny na monochromatyczny lub czerń i biel i zdjęcie zapisywane w piku JPEG będzie już czarno- białe. Opcje wskazane czerwonymi strzałkami na ilustracji poniżej.
Jednak na ogół lepiej jest zrobić zdjęcie w kolorze i dopiero potem przekształcić je na czarno białe w programie graficznym.
Pamiętajmy jednak, że za ostateczny wygląd zdjęcia odpowiada nie sprzęt, a osoba go obsługująca. Jeśli jest to początek Waszej przygody z fotografią, warto zdecydować się jednak na wykonywanie kolorowych fotografii. Jeżeli bowiem uznamy, że ujęcie nie spełnia naszych oczekiwań, łatwiej będzie pozbawić barw zdjęcia wykonanego w kolorze, niż przywrócić je z czarni i bieli w kolor.
Jak robić dobre czarno-białe zdjęcia – porady
Na koniec kilka praktycznych porad dla wszystkich, którzy chcą poeksperymentować z czarno-białą fotografią:
- jeżeli chcemy, aby nasze zdjęcie było czarno-białe, nie musimy mieć takiej wizji już na etapie naciśnięcia spustu migawki. Od czasu do czasu warto w programie graficznym zobaczyć jak prezencje się nasz kadr w czerni i bieli. W Lightroomie jest to bardzo proste. Wystarczy przycisnąć przycisk w module Develop:
- zapisuj wykonane zdjęcia jako pliki RAW – są one dokładniejsze i zachowują więcej informacji niż klasyczne JPG. W konsekwencji taki obraz jest łatwiejszy do edycji i formatowania. Nawet jeśli nastawisz styl barwny na monochromatyczny zdjęcie w RAW jest kolorowe – tylko czerń i biel będzie widoczna na wyświetlaczu;
- wykonując zdjęcia w odcieniach czerni i bieli, zwróć szczególną uwagę na szczegóły fotografowanego obiektu, a konkretniej na to, w jaki sposób przedstawiasz je na zdjęciu. Czarno-białe zdjęcie doskonale sprawdzi się do podkreślenia faktury, czy też konturów przedmiotu;
- najistotniejszym elementem czarno-białych zdjęć jest ich kontrast ora gra światłocieni. Raz warto podążać ku dużym kontrastom a innym razem pozostać jedynie w palecie odcieni szarości.
- praktyka, praktyka i jeszcze raz praktyka! Eksperymentuj z ustawieniami w aparacie i programie graficznym! Wykonuj setki zdjęć! Wyobraź sobie, co chcesz przekazać widzom, poprzez swoją czarno-białą fotografię, a następnie przełóż to na ujęcie. Fotografuj wszędzie i zawsze, gdy tylko masz okazję. Fotografii bowiem, bez znaczenia czy kolorowej, czy monochromatycznej, nie nauczysz się z książek i poradników. Dostarczą Ci one niezbędnych wskazówek, co przyspieszy proces nauki, zwłaszcza na starcie. Jednak wyłącznie poprzez praktykę nabędziesz niezbędnych umiejętności i sprawisz, że Twoje zdjęcia będą wyjątkowe i przyciągające uwagę widza.
Uwielbiam b&w. Mój ulubiony Ansel Adams tylko takie robił.. 🙂
Panie Marku, świetny artykuł, trafia do mnie, gdyż lubię fotografię analogową.
Kiedyś w dzieciństwie zacząłem od Smieny, a później Starta 66.
Później długo, długo nic i ponownie fotografia ale już cyfrowa – tak ze 4 lata.
W końcu od 2 lat tylko i wyłącznie fotografia analogowa czarno-biała.
Jak to się mówi „Stara miłość nie rdzewieje”.
Życzę spokojnych Świąt i pomyślności w nowym roku.
Jan
Bardzo pomocne poradniki, wydaje mi się, że taka forma lepiej do mnie trafia (śledzę także YT). Jak zwykle poszerzył Pan moją wiedzę o nowe i ciekawe informacje z fotografii
Pamiętam. Za wszystkie komunijne pieniądze zakupiłem aparat marki Smiena 8M i film ISO 100 (marki nie pamiętam). Zrobiłem pierwsze zdjęcie gilowi na gałęzi drzewa a potem na odbitce nie mogłem go znaleźć …
Ale miałem APARAT ….!
Tak już się przyzwyczaiłem, że nie wyobrażam sobie starych zdjęć kolorowych – przegląda się je jak dzieła sztuki.
Świetny artykuł
Pozdrawiam
Zbyszek