Odkryj prawdziwą radość fotografowania

Obraz przedstawiający logo portalu fotograficznego waskiel.pl

Zdjęcia czarno białe

utworzone przez | sty 17, 2023 | Nauka Fotografii | 4 Komentarze

Czarno-białe ujęcie może być znacznie ciekawsze, niż jego kolorowy odpowiednik. Pozwala stworzyć wyjątkową narrację i skuteczniej przyciągnąć uwagę widza. Wszystko to oczywiście pod warunkiem, że zostało zrobione w przemyślany sposób. Jak zatem robić czarno-białe zdjęcia? W jakich sytuacjach najlepiej sprawdzi się ten rodzaj fotografii? O czym powinniśmy pamiętać, aby były one naprawdę dobre? Przekonajmy się!

Dlaczego kiedyś zdjęcia były tylko czarno-białe

Upowszechnienie fotografii cyfrowej sprawiło, że zdjęcia w kolorze traktujemy już jako normę. Jednak jeszcze kilkadziesiąt lat temu nie było to takie oczywiste.

Dominująca wówczas czarno-biała kolorystyka zdjęć dziś stanowi już tylko ciekawostkę. Jednak każdy, kto chociaż raz w życiu miał w ręku czarno-białą fotografię przyzna, że zdjęcia te mają pewien niepowtarzalny klimat i zapadają w pamięć.

W związku z tym nawet obecnie, w czasach kolorowej fotografii cyfrowej, czarno-białe ujęcia są chętnie wykonywane przez artystów lub bardziej zaawansowanych adeptów fotografii.

Obok nas znajdziemy mnóstwo tematów, które niejako same układają się w zdjęcia czarno-białe np. zimowe pejzaże. fot. Marek Waśkiel

Krótka historia fotografii czarno-białych

Na początek powiedzmy sobie co nieco o historii fotografii i samej fotografii czarno-białej. Za początek fotografii można przyjąć rok 1826, kiedy to Joseph Nicéphore Niépce wykonał obraz, uznawany za pierwsze trwałe zdjęcie.

Swój udział w wyklarowaniu się najbardziej zbliżonego do dzisiejszych realiów pojęcia fotografii, mieli także współpracujący z Niépce Louise Jascques Daguerre, a także William Fox Talbot oraz George Eeastman. 

Zdjęcia, które powstały w wyniku prób i eksperymentów wymienionych wyżej twórców fotografii łączy jedna cecha – żadne z nich nie było kolorowe.

Początki fotografii to fotografia czarno-biała, czy raczej czarno-szara. Skąd takie określenie?

Otóż w fotograficznej kolorystyce czysta biel występuje niezwykle rzadko. Najczęściej mamy do czynienia z odcieniami z pogranicza bieli i szarości. Z kolei absolutna, głęboka czerń jest bardzo częstym zjawiskiem. 

Początki fotografii to zatem prawie wyłącznie zdjęcia czarno-białe. Już w XIX w. można była robić zdjęcia w kolorze.  Jednak technologia wykonywania ówczesnych zdjęć kolorowych była bardzo skomplikowana oraz droga.

Pudełko z rolką filmu czarno-białego do aparatu analogowego. 

Często jednak, przeglądając dawne zdjęcia naszych dziadków czy pradziadków napotkamy fotografie w odcieniach brązu. Jest to tak zwana sepia, która pojawiła się w połowie XIX wieku, jako alternatywa dla fotografii czarno-białej. Była ona bowiem od niej znacznie trwalsza. Okres ten to także pierwsze eksperymenty z fotografią kolorową.

W tym momencie wielu z nas z pewnością zadaje sobie pytanie: skoro fotografia kolorowa to wynalazek przełomu XIX i XX wieku, to dlaczego większość zdjęć naszych dziadków, rodziców, czy nawet nas samych, sięgających czasów PRL-u jest czarno-biała?

Niektóre ujęcia po prostu świetnie wyglądają w czerni i bieli. fot. Marek Waśkiel

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta. Mimo, iż w latach 60. czy 70. XX wieku fotografia kolorowa była już doskonale znana i rozpowszechniona na tzw. Zachodzie, to jednak wciąż stanowiła drogą alternatywę fotografii czarno-białej i nie była upowszechniana w krajach obozu realnego socjalizmu.   

Problem stanowiła również dostępność kolorowych filmów i odpowiedniego sprzętu. Stąd pierwsze kolorowe fotografie, które można zobaczyć w rodzinnych albumach, pochodzą z końcówki lat 70, a na dobre zagościły one w polskich domach dopiero w późnych latach 80. 

W każdym z programów graficznych znajdziesz opcję przekształcania zdjęć kolorowych w czarno-białe.

Gdzie dziś wykorzystuje się czarno-białe fotografie

Warto także pamiętać, że olbrzymia ilość zdjęć pierwszych Mistrzów Fotografii została wykonana w czerni i bieli, stąd upowszechniła się błędna opinia, ze takie zdjęcia są bardziej artystyczne, niż ich kolorowe odpowiedniki. 

Każde zdjęcie może być czarno-białe, jeżeli akurat masz taką koncepcję. Jednak nie każda fotografia nadaje się do przedstawienia wyłącznie w dwóch kolorach i nie ma sensu walczyć z naszym naturalnym postrzeganiem świata (widzimy przecież w kolorze). 

Analogowe kadry na czarno-białym filmie łatwo jest rozpoznać m.in po charakterystycznej ziarnistości. fot. Marek Waśkiel

Czarno-białe zdjęcie po odjęciu magii koloru musi emanować sugestywnym tematem. 

Oprócz tego, że uwydatnimy w ten sposób tematykę zdjęcia, podkreślając wagę chwili, to wydobędziemy z fotografii emocje i podkreślimy jej nadzwyczajność. Dzięki temu nasze fotografie będą robiły ogromne wrażenie i przywoływały wspomnienia jeszcze wiele lat później. 

W jakich jeszcze sytuacjach świetnie sprawdzi się czarno-biała fotografia? Oto kilka z nich:

  1. Zimowa fotografia krajobrazowa – zima charakteryzuje się na ogół bardzo ograniczoną paletą barw. Zieleń ukryta jest pod śniegiem, drzewa pozbawione są liści, nie kwitną też kolorowe kwiaty. Nawet w mieście, gdzie śnieg jest słabiej widoczny, krajobraz przybiera barwy szarości. Doskonałym wyjściem będzie wówczas zastosowanie czarno-białego kadru. Pozwoli to skupić się na kształtach otoczenia: gałęzi drzew, murów, budynków, czy innych elementów krajobrazu. 
  2. Portret – czarno-biała kolorystyka sprawdza się wyśmienicie przy tworzeniu portretów. Po pierwsze dlatego, że pozbawiony kolorów portret kojarzy nam się z dawnymi fotografiami naszych rodziców czy dziadków. Przyzwyczailiśmy się zatem do tego stylu i podświadomie odbieramy tak wykonane zdjęcie jako pełne powagi i dostojne. Po drugie, jeżeli z portretu usuniemy kolor, doskonale widoczne będzie to, co autor faktycznie chciał przedstawić: charakter i osobowość portretowanego. 
  3. Fotografia miejska – doskonałą tematyką do fotografii monochromatycznej będzie także miejski krajobraz oraz fotografia uliczna. Czarno-biała kolorystyka podkreśli kształt budynków i innych obiektów miejskiej infrastruktury. Takie fotografie najlepiej wykonywać rano oraz późnym wieczorem, kiedy to wschodzące słońce rzuca długie cienie, które padające na miejski beton, mogą wyglądać niezwykle atrakcyjnie na czarno-białym zdjęciu.

Czerń i biel może świetnie sprawdzić się w fotografii portretowej i scenkach ulicznych. fot. Marek Waśkiel

Czy warto fotografować w dwóch kolorach

Zanim odpowiemy sobie na pytanie:

„Czy warto fotografować w dwóch kolorach?”

Przeprowadźmy mały test.

Przywołaj wspomnienie jednej fotografii, która szczególnie zapadła Ci w pamięć. Może to być zdjęcie, które zyskało światową sławę lub ulubiona fotografia z Twojego domowego archiwum.

A teraz odpowiedz na pytanie: czy jest ono kolorowe, czy też czarno-białe?

W większości przypadków przyjdą Ci na myśl czarno-białe fotografie. Dzieje się tak, ponieważ przyciągają one większą uwagę do tematu zdjęcia, dzięki czemu mocniej zapada nam ono w pamięć. Chociaż już wspominałem o tym, że mnóstwo istotnych zdjęć w historii dziejów człowieka powstało jako czarno-białe obrazy. Ma to ogromny wpływ na przecenianie tej formy zdjęcia.  

Odpowiadając zatem na pytanie – jasne że warto!

Kwadratowy format wielu zdjęć analogowych jest wynikiem używania aparatów umożliwiających fotografowanie na filmie o wymiarach klatki 6 na 6 cm. fot. Marek Waśkiel

Należy jednak podkreślić, że użycie wyłącznie dwóch kolorów nie zawsze będzie pasowało do fotografowanej przez nas scenerii. 

Czarno-białą kolorystykę stosujemy wówczas, gdy w scenerii, którą chcemy zaprezentować, kolory nie grają kluczowej roli. W trybie monochromatycznym podkreślimy fakturę fotografowanego obiektu oraz skuteczniej niż w kolorze przedstawimy grę świateł i cieni. Tego typu fotografia będzie przykuwała uwagę do tematu zdjęcia.

Wykonanie zdjęcia w dwóch kolorach znakomicie podkreśli emocje na twarzach fotografowanych osób i wydobędzie z nich szczegóły, na które nie zwrócilibyśmy uwagi, jeśli zdjęcie byłoby kolorowe. O wiele lepiej w wersji czarno-białej wyglądają także fotografie, na których pojawił się szum, bowiem na starych zdjęciach pojawiało się ziarno. Często konwersja do dwóch kolorów jest jedynym sposobem, aby uratować nieudaną fotografię np.  z błędnym ustawieniem balansu bieli.

Z kolei czarno-biała fotografia zupełnie nie sprawdzi się w ujęciach, w których kolorystyka gra kluczową rolę. Kolorowy, jesienny las czy niebo po zachodzie słońca wręcz nie powinno być fotografowane w sposób monochromatyczny. 

Fotografowanie w czerni i bieli pomaga w nauce kompozycji fotograficznej. fot. Marek Waśkiel

Wykorzystaj praktyczne kursy fotografii, oparte o lekcje w formie wideo.
👉 Kurs Fotografii Dla Początkujących  https://waskiel.pl/kurs-fotografii-online-dla-poczatkujacych/
👉 Kurs Fotografii Makro https://waskiel.pl/kurs-fotografii-makro-online/
👉 Kurs Fotografii Krajobrazowej  https://waskiel.pl/kurs-fotografii-krajobrazowej-online/
👉 Kurs Lightroom Szybki Start  https://waskiel.pl/kurs-lightroom-online/
👉 Kurs Fotografii Podróżniczej https://waskiel.pl/kurs-fotografii-podrozniczej-online/

Sama czerń i biel na zdjęciu nie zmienia go w dobre ujęcie. Jak zwykle liczy się pomysł na kadr. fot. Marek Waśkiel

Jak zrobić czarno-białe zdjęcie aparatem cyfrowym

Teraz przejdźmy do najważniejszej kwestii: jak wykonać czarno-białe zdjęcie aparatem cyfrowym.

W przypadku analogowych aparatów sprawa jest nieco prostsza – wystarczy zakupić czarno-biały film i już możemy cieszyć się wykonywaniem monochromatycznych fotografii.

Sprawa komplikuje się nieco w przypadku fotografii cyfrowej.

Aparaty cyfrowe na ogół rejestrują bowiem obraz wyłącznie w kolorze. Jednak wystarczy ustawić tzw. styl barwny na monochromatyczny lub czerń i biel i zdjęcie zapisywane w piku JPEG będzie już czarno- białe.  Opcje wskazane czerwonymi strzałkami  na ilustracji poniżej.

Jednak na ogół lepiej jest zrobić zdjęcie w kolorze i dopiero potem przekształcić je na czarno białe w programie graficznym. 

Pamiętajmy jednak, że za ostateczny wygląd zdjęcia odpowiada nie sprzęt, a osoba go obsługująca. Jeśli jest to początek Waszej przygody z fotografią, warto zdecydować się jednak na wykonywanie kolorowych fotografii.  Jeżeli bowiem uznamy, że ujęcie nie spełnia naszych oczekiwań, łatwiej będzie pozbawić barw zdjęcia wykonanego w kolorze, niż przywrócić je z czarni i bieli w kolor.

Jak robić dobre czarno-białe zdjęcia – porady

Na koniec kilka praktycznych porad dla wszystkich, którzy chcą poeksperymentować z czarno-białą fotografią:

  • jeżeli chcemy, aby nasze zdjęcie było czarno-białe, nie musimy mieć takiej wizji już na etapie naciśnięcia spustu migawki. Od czasu do czasu warto w programie graficznym zobaczyć jak prezencje się nasz kadr w czerni i bieli.  W Lightroomie jest to bardzo proste. Wystarczy przycisnąć przycisk w module Develop:

 

  • zapisuj wykonane zdjęcia jako pliki RAW – są one dokładniejsze i zachowują więcej informacji niż klasyczne JPG. W konsekwencji taki obraz jest łatwiejszy do edycji i formatowania. Nawet jeśli nastawisz styl barwny na monochromatyczny zdjęcie w RAW jest kolorowe – tylko czerń i biel będzie widoczna na wyświetlaczu;
  • wykonując zdjęcia w odcieniach czerni i bieli, zwróć szczególną uwagę na szczegóły fotografowanego obiektu, a konkretniej na to, w jaki sposób przedstawiasz je na zdjęciu. Czarno-białe zdjęcie doskonale sprawdzi się do podkreślenia faktury, czy też konturów przedmiotu;
  • najistotniejszym elementem czarno-białych zdjęć jest ich kontrast ora gra światłocieni.  Raz warto podążać ku dużym kontrastom a innym razem pozostać jedynie w palecie odcieni szarości.   
  • praktyka, praktyka i jeszcze raz praktyka! Eksperymentuj z ustawieniami w aparacie i programie graficznym! Wykonuj setki zdjęć! Wyobraź sobie, co chcesz przekazać widzom, poprzez swoją czarno-białą fotografię, a następnie przełóż to na ujęcie. Fotografuj wszędzie i zawsze, gdy tylko masz okazję. Fotografii bowiem, bez znaczenia czy kolorowej, czy monochromatycznej, nie nauczysz się z książek i poradników. Dostarczą Ci one niezbędnych wskazówek, co przyspieszy proces nauki, zwłaszcza na starcie. Jednak wyłącznie poprzez praktykę nabędziesz niezbędnych umiejętności i sprawisz, że Twoje zdjęcia będą wyjątkowe i przyciągające uwagę widza. 

Napisany przez: Marek Waśkiel

Fotografik, obieżyświat, bloger. Współpracował z magazynami National Geographic, Podróże, Maxim, Focus, Dom i Świat oraz wieloma innymi tygodnikami i dziennikami. Był fotoedytorem w miesięczniku Podróże i zastępcą redaktora naczelnego w magazynie Poznaj Świat. Popularyzator wiedzy o fotografii prowadzący warsztaty i kursy, autor kilku albumów fotograficznych, poradników fotograficznych oraz przewodników turystycznych. Miłośnik Polski Wschodniej i dawnych Kresów Rzeczypospolitej. Zobacz moje najnowsze zdjęcia na FB oraz odwiedź Mój Kanał na YouTube .
Ikona kawy.

Cieszmy się chwilą przy filiżance aromatycznej kawy

Jeżeli cenisz treści, które dla Ciebie przygotowuję, masz możliwość wyrażenia swojego uznania, na przykład poprzez zafundowanie mi symbolicznej, wirtualnej kawy.

Przycisk postaw kawę.

Aktualizacja: 17 stycznia 2023

Obraz przedstawiający jak wygląda darmowy e-book o fotografii.

Darmowy Poradnik "Jak Się Uczyć Fotografii"

Zapisz się na newsletter i pobierz bezpłatny poradnik, który da Ci nowy impuls do twórczego fotografowania. Przeczytasz go jednym tchem.

Zostałeś zapisany na listę! Sprawdź skrzynkę email i potwierdź swój adres.