Filtr polaryzacyjny jest jednym z najskuteczniejszych pomocników fotografa. Pomaga np. w wygaszeniu odblasków od błyszczących, niemetalicznych powierzchni (np., szyby, mokra jezdnia), przyciemnienia błękitu nieba w słoneczny dzień albo w wizualnym ożywieniu barw. Warto go używać w wielu sytuacjach ale pamiętać, też trzeba o tym, że czasami może dla naszych zdjęć być wręcz szkodliwy.

Filtr polaryzacyjny – jak działa?

Światło jest falą elektromagnetyczną, która drga. Jej drgania zachodzą w płaszczyźnie prostopadłej do rozchodzącej się fali. Jeżeli uda nam się spowodować, że te drgania będą się odbywały tylko w określonym kierunku możemy powiedzieć, że fala została spolaryzowana. Czyli jak się teraz domyślasz filtr polaryzacyjny w fotografii służy do „uporządkowania” kierunku drgań światła. Owo uporządkowanie daje nam właśnie efekt np. wygaszenia odblasków od błyszczących, niemetalicznych powierzchni (np., szyby, mokra jezdnia), przyciemnienia błękitu nieba w słoneczny dzień albo wizualnego ożywienia barw.

Filtr polaryzacyjny pomaga przyciemnienia błękitu nieba w słoneczny oraz lekko wydłuża czas ekspozycji.

Jak używa się filtra polaryzacyjnego?

Filtr ten jest tak skonstruowany, że po wkręceniu w gwint obiektywu nadal można nim obracać. Jednak zauważ, że prawie każdy z takich filtrów ma w jednym z miejsc trójkącik albo kropeczkę kiedy ustawimy ją tak, by znajdowała się w górnej płaszczyźnie osi obiektywu filtr polaryzacyjny znajdzie się w tzw. pozycji neutralnej. Najprawdopodobniej nie zauważysz żadnego efektu działania filtra. Jeżeli teraz zaczniesz nim powoli obracać w wizjerze aparatu zauważać się będzie zachodzące zmiany: np. wzmocnienie koloru błękitu nieba albo wygaszenie odbić w szybie. Przy dalszym obracaniu efekt ten ulegnie osłabieniu albo ponownie zniknie. Po prostu obracamy filtrem polaryzacyjnym do takiego ustawienia, które pomoże nam osiągnąć zamierzony efekt. Drugim ważnym elementem wpływającym na efekt działania filtra jest kierunek fotografowania względem np. słońca a trzecim kąt odbijania się światła od przedmiotów. Warto nieustannie np. pamiętać, że najsilniejszy efekt przyciemnienia nieba nastąpi wówczas kiedy kierunek fotografowania będzie prostopadły do słońca.

Filtr polaryzacyjny do czego stosować?

Oto podstawowe zastosowania filtra polaryzacyjnego w fotografii.

1. Wygaszanie odbić.

Filtr polaryzacyjny pomoże fotografowi w wygaszaniu albo wzmacnianiu odbić od prawie każdej powierzchni np. wody, szyby, lakier, drewno, ceramika ale nie usunie odbić z powierzchni lustra, biżuterii albo szyn kolejowych lub tramwajowych. Efekt będzie najbardziej widoczny podczas patrzenia pod kątem około 30 stopni od powierzchni odbijającej. Nie ma natomiast efektu kiedy światło pada na płaszczyznę prostopadle i odbija się od niej prostopadle.

2. Przyciemnianie błękitu nieba.

W pogodny dzień poprzez lekkie przyciemnienie błękitu nieba można wydobyć większy wizualny kontrast pomiędzy nim a chmurami. Jasne chmury stają się bardziej widoczne i wyraziste na nieco ciemniejszym tle. Nie należy nadużywać tego efektu. Czasami można obejść się bez polara i wystarczy zastosowanie filtra połówkowego o 1 EV i miękkim przejściu, aby uzyskać ładny i delikatny efekt. Trzeba także bardzo uważać podczas używania filtrów polaryzacyjnych wraz z obiektywami szerokokątnymi. W kadrach gdzie pojawiają się olbrzymie obszary nieba może dojść do zbyt drastycznego efektu polaryzacji czyli przejścia nieomal w czerń w miejscach gdzie pole obrazu zbliża się do słońca. Wygląda ten efekt bardzo nieładnie i nienaturalnie. W zasadzie zdjęcie jest wówczas nieodwracalnie zniszczone.

Podczas obracania filtrem polaryzacyjnym można zauważyć większe nasycenie barw.

3. Nasycenie braw

Podczas obracania filtrem polaryzacyjnym można zauważyć większe nasycenie barw, które stają się znacznie bardziej jaskrawe niż te, które widzimy gołym okiem. Efekt ten pochodzi od wygaszania przez filtr odblasków np. z liści, czerwonych dachówek ceramicznych, wody itp., które z reguły są powierzchniami rozbielenia barw i co za tym idzie, mogą zmniejszać ich natężenie. Dzięki polaryzatorowi uzyska się fantastyczne efekty wzmocnienia barw tęczy.

4. Powstanie efektów barwnych

Ten efekt będzie widoczny przede wszystkim podczas fotografowania przezroczystych substancji np. kryształów albo np. bezbarwnego plastiku.

Filtr polaryzacyjny pomoże fotografowi w wygaszaniu albo wzmacnianiu odbić od prawie każdej powierzchni np. wody.

5. Wydłużenie czasu ekspozycji

Jeżeli uważnie popatrzmy na filtr polaryzacyjny to natychmiast zauważymy, że jest on jakby nieco szary i przepuszcza nieco mniej światła. Jego gęstość ogranicza dopływ światła o około 1 do 2 EV. Z jeden strony może być bardzo pomocny, wówczas kiedy chcemy przedłużyć nieco czas ekspozycji fotografując np. płynąca wodę. Z drugiej trzeba pilnie uważać, bo w sytuacjach kiedy brakuje światła a my fotografujemy „z ręki” wydłużenie czasu ekspozycji może spowodować poruszenie aparatem. Będziemy mieć nieostre zdjęcia.

Ten rodzaj filtra zakładamy na obiektyw tylko wówczas, gdy chcemy osiągnąć pożądany efekt. Nie warto nosić go stale. Czasami może przeszkodzić i wpłynąć na obraz w nieoczekiwany sposób.

W sprzedaży są obecnie przede wszystkim filtry polaryzacyjne kołowe ale zdarzają się też o wiele od nich tańsze filtry liniowe. I nie chodzi tutaj o ich kształt, bowiem liniowe mogę mieć także formę koła. Filtry polaryzacyjne liniowe zakłócają pracę autofokusa nie należy go więc stosować wówczas, gdy ostrzymy wyłącznie przy pomocy tego sposobu ustawienia ostrości.

Dzięki polaryzatorowi uzyska się fantastyczne efekty wzmocnienia barw tęczy.

Podczas zakupu zwracajmy także uwagę na wysokość oprawki i czy posiada ona gwint zewnętrzny. Najbardziej przydatne są oprawki cienkie (tzw. slim) ograniczające powstawanie efektu winietowania (zaczernienia rogu kadrów) w przypadku fotografowania szerokokątnymi obiektywami. Gwint w zewnętrznej cześć oprawki pozwala na wkręcenie np. filtra obojętnie szarego. Połączenie tych dwóch rodzajów filtrów pozwala na wykonanie efektownych zdjęć z wydłużonymi czasami ekspozycji.

Marek Waśkiel

Jak fotografować krajobrazy?