Chcesz robić ostre zdjęcia? Zastanawiasz się, jak poprawić ostrość swoich fotografii i wykorzystać ją do przekazywania emocji widzom? Przeczytaj praktyczny poradnik, dzięki któremu błyskawicznie poprawisz jakość swoich kadrów.
Jak robić ostre zdjęcia
Podobno ostrość na zdjęciach jest już niemodna… Trudno!
Nigdy nie kroczyłem za modą i nadal nie będę zwracał na nią uwagi. W tym wpisie będę szczerze namawiał Cię do zaprzyjaźnienia się z ostrością… chociaż stosowaną w bardzo przemyślanym zakresie.
Co to znaczy ostre zdjęcie
Myślałeś kiedyś, co to w ogóle znaczy, że zdjęcie jest „ostre”? Na pewno widziałeś już mnóstwo fotografii różnych autorów. Zauważyłeś, że wielu z nich przedstawia niektóre fragmenty kadru jako wyraźne, a niektóre jako rozmazane?
Po prostu – ostrość w kadrze to jeden ze środków artystycznego wyrazu. Dla większości widzów najbardziej istotny jest najostrzejszy obiekt na zdjęciu. Natomiast to co jest nieostre, rozmyte traci na znaczeniu.
Ostre zdjęcia dobrze świadczą o warsztacie fotografa. Dzięki ostrości możesz zwracać uwagę widza na ważne fragmenty kadru.
Przed naciśnięciem spustu migawki każdy fotograf musi zastanowić się, jak dobrana ostrość wpłynie na kompozycję kadru. fot. Marek Waśkiel
Za pokazanie ostrych i mniej ostrych fragmentów zdjęcia odpowiada fotograf, dobierając kilka elementów. Oto najważniejsze z nich:
- Odległość płaszczyzny ostrości od matrycy aparatu (ustawiona ręcznie bądź automatycznie)
- Stopień otwarcia przysłony (oznaczany literką f)
- Ogniskowa używanego obiektywu (wyrażana w mm)
Ostrość można ustawiać ręcznie (manualnie) albo za pomocą automatycznego systemu (autofokusa).
Jak poprawić ostrość zdjęć
Na początku zawsze trzeba określić, o czym jest nasze zdjęcie. Świadome fotografowania znacznie upraszcza sposób ustawiania ostrości.
Komponując kadr, ważne elementy zdjęcia podkreślimy ostrością, a mniej ważne zbagatelizujemy (np. poprzez ładne nieostrości).
Nie jest to jedyny element komponowania sceny, ale w tym poradniku zajmę się tylko tym komponentem świetnego kadru.
Pamiętaj – za prawidłowe ustawienie ostrości zawsze odpowiada fotograf. Jego decyzje, podjęte przed wykonaniem kadru oraz podczas i po realizacji zaplanowanej sesji, będą miały wpływ na jakość finalnego obrazu.
Łatwo zwalić winę za kiepską jakość kadrów na sprzęt fotograficzny.
Jednak zanim zaczniesz narzekać na swój sprzęt – zauważ, że jedynie człowiek decyduje jaki aparat kupić, jak go użytkować, jak dobrać parametry ekspozycji, tryb pracy autofokusa itp.
Błędny wybór obiektywu (np. podczas jego zakupu) może być dla fotografa „kulą u nogi” na długie miesiące lub nawet lata. Niestety na ogół najpierw dokonuje się zakupu „jakiegoś sprzętu”, a znacznie, znacznie później podejmuje decyzję o wyborze fotograficznych tematów, które mamy ochotę realizować.
Jakże często osobowość fotografa, jego marzenia o świetnych kadrach, umiejętności, wiedza oraz kupiony sprzęt nie są ze sobą zsynchronizowane. Efektem najczęściej jest twórcza katastrofa.
Na początku zawsze inwestuj w wiedzę i umiejętności. Tylko na solidnych podstawach można zbudować trwałe i niezawodne rozwiązania. Jeżeli chcesz błyskawicznie zdobyć najważniejsze umiejętności fotograficzne, wykorzystaj kurs fotografii online.
Jakość obiektywu a ostrość zdjęć
Mnóstwo aparatów sprzedawanych jest w zestawach z podstawowym obiektywem. Niestety większość tanich obiektywów nie daje ostrego obrazu przy maksymalnym otworze przysłony. Jednak nie jest to wyłącznie ich problem! Jakże często tak zachowują się także droższe obiektywy, a nawet takie bardzo, bardzo drogie!
Dobrą receptą jest fotografowanie z nieco domkniętą przysłoną o minimum 1 działkę przysłony w stosunku do pełnego otworu przesłony (niestety często lepsze rezultaty daje przymknięcie o 2 działki przysłony).
Jeżeli nominalnie jasność naszego obiektywu wynosi f/2,8 to w miarę dobrej ostrości zdjęcia możemy otrzymać przy przysłonie f/4 (1EV). Jeśli obiektyw jest słabej jakości, może okazać się, że trzeba przymknąć obiektyw o wartość 2 EV, czyli f 5,6.
Krajobrazy z reguły fotografujemy przy przysłonie domkniętej do f/8 albo f/11. fot. Marek Waśkiel
Trzeba to po prostu sprawdzić poprzez wykonanie serii zdjęć próbnych z różnymi wartościami przysłony (najlepiej fotografując ze statywu i z zastosowaniem krótkich czasów ekspozycji).
Zbyt mała przysłona też może zaszkodzić!
Z drugiej strony domykanie przysłony w aparacie cyfrowym ponad pewne wartości nie jest wcale korzystne dla naszych zdjęć. Nie wnikając w prawa fizyki (zjawisko dyfrakcji), np. dla matrycy APS-C, (a takie rozmiary mają matryce w większości popularnych lustrzanek) taką graniczną przysłoną jest około f/16. Powyżej tych wartości zdjęcia stają się znowu… nieostre. Nie warto nazbyt przymykać przysłony, bowiem zdjęcia będą gorszej jakości.
Okazuje się, że użyteczna skala przesłon dla wielu popularnych obiektywów może zawierać się wyłącznie pomiędzy wartościami np. f/8 a f/16, czasami f/5,6 a f/16. Otwieranie i przymykanie przesłony poniżej i powyżej tych wartości może dać nam nieostry obraz, czyli mówiąc w fotograficznym żargonie: „mydełko”.
Należy pamiętać, że przy takim, stosunkowo nawet niewielkim, zakresie użytecznych przesłon można wykonać piękne zdjęcia. Zresztą wielu fotografów popełnia wielki błąd myśląc, że kupionym obiektywem np. 50 mm i jasności f 1,4 należy fotografować wyłącznie przy pełnym otworze. Taka taktyka nie sprawdzi się w wielu sytuacjach. Z tego artykułu dowiesz się, jak zrobić dobre zdjęcie.
Jak robić ostre zdjęcia lustrzanką czyli ostrzenie ręczne
Znajdziemy co najmniej kilka rodzajów fotografii, w których ostrzenie ręczne będzie miało wielki sens. Zaliczyłbym do nich np. krajobraz, makro, zdjęcia nocne, zdjęcia martwych natur itp.
Wówczas przydaje się funkcja Live View w aparacie. Dzięki niej (i możliwości powiększania obrazu) można bardzo precyzyjnie ustawić ostrość na wybranych fragmencie kadru. Obraz powiększa się z reguły ikonką lupki, znajdującą się na korpusie aparatu.
Zauważania ostrości oraz znaczenia głębi ostrości, jako kreatywnego narzędzia w fotografii, trzeba się po prostu nauczyć. Na początku swej przygody z fotografią wiele osób nawet nie zauważa, że wykonuje nieostre zdjęcia. Warto jak najczęściej oglądać kadry mistrzów fotografii w galeriach sztuki oraz albumach, aby zauważyć jak istotny jest ten parametr. Dzięki niemu można rewelacyjnie podkreślać najważniejsze fragmenty naszego zdjęcia.
Wskazówki jak robić ostre zdjęcia lustrzanką bez statywu
Nieustannie namawiam fotografów krajobrazu do używania statywu w czasie wykonywania każdego zdjęcia. Nie wyruszam w plener bez statywu i zawsze znajdę czas oraz okazję, aby go wykorzystać. Sporadycznie fotografuję „z ręki”. Jednak w tym poradniku podpowiem co uczynić, aby zwiększyć szansę na dobre technicznie zdjęcia lustrzanką bez użycia statywu.
Oto 6 praktycznych wskazówek, które mogą Ci pomóc:
1. Wybieraj krótkie czasy otwarcia migawki
Jedna ze starych zasad mówi, aby z ręki fotografować czasem zbliżonym do efektywnej ogniskowej używanego obiektywu. Jeśli fotografujesz obiektywem o ogniskowej 50 mm i aparatem z matrycą pełnoklatkową to najdłuższy czas otwarcia migawki będzie wynosił około 1/50 s, jednak lepiej go skracać. 1/60 s będzie jak najbardziej odpowiednia. Jeśli matryca jest mniejsza np. APSC to należy skrócić czas o połowę, czyli będzie to 1/125 s. Zwróćmy uwagę, że w przypadku obiektywów długoogniskowych czasy ekspozycji mogą być ekstremalnie krótkie np. 1/500 albo 1/1000 s.
Jedno z nielicznych moich zdjęć wykonanych „z ręki”. Fotografowałem z pokładu łodzi, na której nie można ustawić statywu. fot. Marek Waśkiel
2. Dobierz przysłonę do zaplanowanej kompozycji
Dobór przysłony jest jednym z ważniejszych elementów kompozycji, wpływa bowiem na finalny wygląd kadru i jego odbiór u widza. W przypadku zdjęć krajobrazowych stosowane są raczej małe otwory przysłon np. f/8, f/11 albo f/16. Zapewniają one pokazanie wielu planów jako ostrych. Podczas fotografowania z ręki, jeżeli fotografowane plany są daleko i głębia ostrości może być stosunkowo mała, po prostu otwórz przysłonę do f4 albo f 5,6. Jeżeli jednak zależy nam na dużej głębi ostrości, a domknięcie przysłony spowoduje niebezpieczne wydłużenie czasu ekspozycji, zostaje nam krok 3.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 259 zł
3. Podnieś ISO
W wielu modelach, szczególnie starszych, aparatów nawet niewielkie podniesienie czułości (np. ze 100 na 400) ISO bardzo mocno wpływa na spadek jakości zdjęcia, szczególnie poprzez zwiększenie zaszumienia i pojawienie się artefaktów. Stąd decyzja o podniesieniu ISO powinna być podjęta dopiero po tym, gdy okazuje się, że skrócenie czasu ekspozycji oraz otwarcie przysłony nie daje dobrych wyników. Natomiast w nowszych aparatach granice wysokiego ISO zostały bardzo mocno podniesione. Trzeba po prostu sprawdzić, jaka wysokość czułości daje akceptowane przez nas obrazy (np. ISO 800 albo 1600) i nie przekraczać tej granicy.
Jedno z nielicznych moich zdjęć wykonanych „z ręki”. Statyw był o 3 cm za wysoki.
Położyłem aparat na ziemi i podparłem obiektyw na patyku. fot. Marek Waśkiel
4. Trzymaj prawidłowo aparat
Warto się nauczyć stabilnego trzymania aparatu. Trzeba tę technikę poćwiczyć, aby w odpowiedniej chwili bez zastanowienia ją wykorzystać. Polega ona na utworzeniu z ciała swego rodzaju statywu kompensującego potencjalne ruchy trzymanego w rękach aparatu. Trzeba stanąć bokiem do fotografowanego obiektu – w lekkim rozkroku na ugiętych kolanach. Łokcie trzeba trzymać blisko ciała, podpierając aparat jedną z rąk od dołu – tak by kompensowała nacisk drugiej na spust migawki. Fotografuj patrząc przez wizjer (nie w trybie Live Viev), ponieważ oparcie aparatu o czoło daje efekt dodatkowej stabilizacji. Można ciało dodatkowo oprzeć o ścianę albo o solidne drzewo. Dobre wyniki daje też obniżenie środka ciężkości, czyli np. położenie się na ziemi lub umieszczenie aparatu na plecaku i wyzwolenie migawki za pomocą wężyka spustowego albo trybu samowyzwalacza. Przy dłuższych ogniskowych poszukajmy naturalnego podparcia obiektywu np. płot, pień, gruba gałąź.
5. Fotografuj w trybie zdjęć seryjnych
Kiedy naciskasz spust migawki z reguły następuje lekkie przesunięcie się aparatu (opisana powyżej postawa może je zmniejszyć). Jednak nawet drobne poruszenie aparatu spowoduje rozmycie obrazu, czyli brak jego ostrości. Kiedy fotografuje się w trybie zdjęć seryjnych, jest duża szansa, że wprawdzie pierwsza klatka będzie poruszona ale kolejne mogą być ostrzejsze.
6. Włącz stabilizację obrazu
Jeżeli Twój aparat albo obiektyw posiada taką funkcję, w skrajnych przypadkach zbyt długiego czasu ekspozycji, warto włączyć stabilizację obrazu. W nowych typach obiektywów i aparatów ta funkcja bywa skuteczna w ograniczonym zakresie. W trakcie moich terenowych testów, używanie stabilizacji podczas fotografowania z ręki dawało akceptowalne wyniki przy wydłużeniu czasu do 1 – 1,5 EV. Sprawdź wcześniej, czy stabilizacja w Twoim sprzęcie będzie mogła Ci pomóc i w jakim zakresie. Należy, że podczas fotografowania ze statywu stabilizacja powinna być wyłączona.
Lubię fotografować ze statywu. Daje mi mnóstwo twórczej swobody! fot. Marek Waśkiel
Kiedy oglądam zdjęcia lubię zachwycać się ich walorami estetycznymi oraz technicznymi. Dlatego pozostanę wielkim zwolennikiem używania statywu podczas wszystkich sesji krajobrazowych. Można wówczas stosować wiele rozwiązań, które niczym nie krępują wyobraźni fotografa np. różne warianty czasów ekspozycji i przesłon. Fotografowanie z ręki w fotografii krajobrazowej powinno być sporadyczne i stosowane w sytuacjach awaryjnych, kiedy rzeczywiście nie można użyć statywu – najwierniejszego przyjaciela każdego fotografa.
Ostrzenie zdjęć na statywie
Ostrzenie na statywie jest zdecydowanie skuteczniejsze.
Co jednak robić, jeśli aparat jest umieszczony na statywie, ostrość jest ustawiana prawidłowo (za pomocą autofokusa albo ustawień ręcznych) a zdjęcia są rozmyte, nieostre?
Trzeba pamiętać, że samo umieszczenie aparatu na statywie nie gwarantuje powstania ostrych zdjęć. Należy zwrócić jeszcze uwagę na kilka elementów, mogących wpływać na drgania aparatu przytwierdzonego do statywu.
Drgania aparatu są podstawowym powodem nieostrości na zdjęciach i mogą wynikać z wielu przyczyn:
1. Zły statyw
Podstawową przyczyną nieostrości może być zła jakość statywu oraz jego niewłaściwy dobór. Statyw musi być solidny i wygodny o odpowiednim tzw. udźwigu, czyli mogący unieść ciężar naszego aparatu wraz z obiektywem. Podobnie właściwie musi być dobrana głowica oraz np. szybkozłączka mocująca aparat z głowicą. Wszystkie elementy statywu muszą być solidnie skręcone. Jeżeli jesteś przed zakupem statywu lub poszukujesz odpowiedniego dla siebie skorzystaj z mojego poradnika jaki statyw wybrać?
2. Nieodpowiednie ustawienie statywu
Statyw trzeba umieścić na stabilnym podłożu. Nie może on drgać, przesuwać się i wibrować. Warto zwrócić uwagę, że trójnóg ustawiony np. na kępach trawy, piasku, śniegu, na dnie wartko płynącego strumienia albo w morzu może się poruszać. Podobnie ustawiony na moście, pomoście, wieży widokowej nie będzie stabilny, ponieważ może poruszać się wraz z konstrukcją. Podczas fotografowania na silnym wietrze można ograniczyć poruszanie się statywu poprzez osłonięcie go swoim ciałem. Jednak nadal pod żadnym pozorem nie należy go dotykać.
3. Dotykanie aparatu i statywu
W czasie wykonywania zdjęcia nie powinno się dotykać bezpośrednio aparatu ani statywu. Nie można wyzwalać migawki poprzez bezpośrednie dotykanie korpusu. Należy to zrobić poprzez wężyk spustowy, pilot albo co najmniej przez tryb samowyzwalacza. Nie można też podtrzymywać statywu rękoma podczas wykonywania zdjęcia. Każde z takich działań jest przyczyną powstania drgań i w konsekwencji nie powstaną ostre zdjęcia.
Odbicie chmur w wodzie uwydatnia nieco wydłużony czas ekspozycji tu także niezbędny jest statyw. fot. Marek Waśkiel
4. Pasek od aparatu
Często przyczyną drgań są paski aparatu lub inne przedmioty przymocowane np. do statywu (plecaki, torby itp.), które są poruszane silnym wiatrem. Najlepiej przed sesją jest odpiąć pasek od aparatu. Jeżeli podwiesza się plecak w celu dociążenia statywu musi on stać stabilnie na podłożu. Nie może się poruszać na wietrze.
5. Stabilizacja obrazu
W zdecydowanej większości przypadków podczas fotografowania ze statywu należy wyłączyć stabilizację obrazu – bez względu na to czy jest umieszczona w obiektywie, czy w korpusie.
Tylko w bardzo rzadkich przypadkach może być konieczne włączenie stabilizacji obrazu. Na przykład stabilizacja obrazu w niektórych super teleobiektywach Nikon jest przeznaczona do użycia na statywie. Innym razem stabilizacja obrazu na statywie może być pomocna podczas fotografowania z niestabilnej platformy. Opis w jakich sytuacjach stabilizacja obrazu powinna i nie powinna być włączona jest umieszczony w instrukcji aparatu i obiektywu.
6. Uderzanie lustra
W lustrzankach cyfrowych uderzanie lustra o korpus może być źródłem drgań aparatu wpływających na jakość zdjęć w czasie fotografowania w warunkach słabego oświetlenia i z długimi ogniskowymi. Warto wówczas użyć funkcji Mirror Up albo fotografować w trybie Live Viev z samowyzwalaczem lub wężykiem spustowym. Można także wykorzystać funkcję opóźnienia ekspozycji. Po włączeniu trybu opóźnienia ekspozycji aparat podniesie lustro, zaczeka na określony czas, a dopiero potem zrobi zdjęcie
7. Używanie obiektywów o długich ogniskowych
Wystarczy krótka obserwacja podczas fotografowania obiektywami o długich ogniskowych, by przekonać się jak wielkie są drgania obrazu nawet przy minimalnym dotknięciu korpusu. Podczas fotografowania takimi obiektywami bardzo przydatna jest właśnie funkcja elektronicznej przedniej migawki albo wspomniane powyżej techniki opóźnienia włączenia migawki lub użycia funkcji „Mirror Up” w lustrzankach cyfrowych. Nawet bardzo stabilne statywy ze świetnymi głowicami wymagają bardzo precyzyjnego ustawiania kadru i często czekania na ustabilizowanie się sprzętu po niewielkim nawet dotknięciu.
8. Działanie migawki mechanicznej
Bez względu na to czy fotografuje się bezlusterkowcem czy lustrzanką źródłem drgań korpusu bywa migawka. Jeżeli pojawią się takie problemy (z reguły sporadycznie) można rozważyć włączenie elektronicznej przedniej kurtyny migawki. Jeżeli nie masz w aparacie takiej możliwości jedynym wyborem będzie albo użycie trybu „Mirror Up” opisanego powyżej, albo kombinacji ekspozycji poprzez opóźnienie i samowyzwalacz.
Efekty złego ustawienia ostrości
Niezwykle często podczas fotografowania zapomina się o owych źródłach powstawania nieostrych zdjęć. Dopiero po powrocie do domu okazuje się, że wiele kadrów nie nadaj się do pokazania. Dlatego zawsze namawiam do cierpliwego i powolnego fotografowania.
Na ogół krajobrazy fotografuję w trybie opóźnienia ekspozycji stosując do tego tryb samowyzwalacza albo wężyk spustowy. Czasami lepiej jest stosować elektroniczną przednią kurtynkę migawki np. podczas fotografowania księżyca w pełni, obiektywami o długich ogniskowych.
Jak wykorzystuję ostrość zdjęć
Mój sposób postrzegania fotografii zakłada, że nie robię przypadkowych „pstryków”, ale wiem, o czym jest moje zdjęcie. Wiem dlaczego je robię i co jest jego tematem, zdaje sobie sprawę, o czym opowiadam i w jaki sposób używam narzędzi wspomagających mnie podczas robienia zdjęć.
Taki sposób fotografowania nie wyklucza udziału emocji i wrażliwości w trakcie tworzenia kadru. One są jeszcze bardziej obecne podczas wszystkich moich sesji, ponieważ w bardzo małym stopniu zajmują mnie sprawy techniczne – mam duże doświadczenie i robię to na swój sposób mechanicznie.
Koncertuję się przede wszystkim na wyrazie artystycznym ujęcia. Nie myślę jak robić ostre zdjęcia? Jakoś to czuję. Po prostu aparat już nie przeszkadza mi w robieniu zdjęć. Jeśli wiem, o czym opowiadam swoim kadrem, wówczas bez najmniejszych problemów dokonam podziału na ważne i mniej ważne fragmenty i w sposób optymalny pokieruję ostrością w zdjęciu.
Zawsze dobieraj właściwy obiektyw i zadbaj o ustawienie płaszczyzny ostrości oraz dobór odpowiedniej przysłony. fot. Marek Waśkiel
Pomyśl o tym nim zaczniesz fotografować! Wykorzystuj ustawienia ostrości do zarządzania uwagą swoich widzów! Raz ważna będzie ostra całość obrazu, ale w innym przypadku może to być jego mały fragment np. jeden z planów albo wręcz pewien detal. Mnóstwo przydatnych informacji znajdziesz też we wpisie fotografia dla początkujących.
