Dopiero rozpoczynasz swoją przygodę z fotografią? A może chcesz po prostu poukładać wiedzę i lepiej zrozumieć funkcjonowanie aparatu? W tym artykule zajmiemy się rolą oraz sposobem działania przysłony w aparacie. Przekonaj się, jak twórczo wykorzystać funkcje przysłony w swoich nowych zdjęciach.
Co to jest przysłona aparatu fotograficznego
Przysłona – to otwór w obiektywie aparatu, który odpowiada za regulację ilości światła padającego na element światłoczuły. Przysłona zazwyczaj występuje w postaci metalowych listków, nachodzących na siebie w określonym stopniu i zmieniających średnicę otworu – i tym samym – ilość światła docierającego do soczewki obiektywu. W fotografii opisywana jest literką f. np f/1. f/1.4 itd.
Trzeba przy tym pamiętać, że najlepsze wyniki uzyskuje się fotografując aparatami z wymienną optyką. Większość kompaktów oraz smartfonów nie daje możliwości kreatywnych manipulacji przysłoną w obiektywie.
Dobra, zatem dzięki przysłonie możemy manipulować ilością światła, które wpada do aparatu. Całkiem fajnie.
Ale właściwie po co to robić?
Poznaj skuteczne techniki kreatywnego fotografowania.
Sprawdź mój kurs fotografii online.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 1000 zł
Powodów jest co najmniej kilka. Dwa najważniejsze to:
- modyfikowanie ustawień przysłony umożliwia Ci kontrole nad tym, jak Twoje zdjęcie zostanie naświetlone, zawsze decydują o tym przecież czas, przysłona i ISO
- ustawienia ostrości oraz dobranie odpowiedniej przysłony wykorzystuje się do uzyskiwania interesującej Cię głębi ostrości
I choć większość początkujących fotografów zostawia te opcje do automatycznej regulacji (wybierając fotografowanie w trybie AUTO), możliwość ich dowolnej zmiany pozwoli Ci na uzyskanie efektów końcowych zgodnych z Twoją artystyczną wizją.
Tworzenie wyjątkowych fotografii wymaga po prostu opanowania samodzielnych ustawień aparatu.
Odpowiedni dobór przysłony umożliwia m.in. kształtowanie głębi ostrości w naszych kadrach. fot. Marek Waśkiel
Wpływ przysłony na zdjęcia
Warto wziąć pod uwagę również to, że przy tym samym czasie ekspozycji oraz stałym ISO przy szeroko otwartej przysłonie do sensora dociera większa ilość światła, niż w przypadku zmniejszenia otworu przysłony. Wykorzystanie tego faktu stanowi jeden z podstawowych elementów stosowania twórczej ekspozycji.
Bowiem większa ilość światła docierająca do matrycy oznacza z reguły możliwość skrócenie czasu niezbędnego do zarejestrowania obrazu. Można to świetnie wykorzystać m.in. przy próbie fotografowania poruszających się obiektów. Jeżeli będzie zależało nam na zarejestrowaniu poruszających się obiektów jako ostrych (zatrzymanych w ruchu), konieczne stanie się otwarcie przysłony oraz podniesienie ISO, aby odpowiednio dopasować czas ekspozycji. Jeśli w tej samej scenie nadal zachowamy to samo ISO ale zmniejszymy otwór przysłony, spowodujemy wydłużenie czasu rejestracji obrazu, co może powodować rozmycie fotografowanego obiektu (poruszenie) lub jego tła, w zależności od tego na czym się skupimy.
Brak ostrości niektórych obiektów albo planów nie musi koniecznie oznaczać czegoś złego – wszystko zależy od efektu, jaki akurat pragniesz osiągnąć, oraz od tego, co konkretnie ma reprezentować Twoje ujęcie.
Jeśli jednak Twoją pasją staje się wykonywanie fotografii dynamicznych, poruszających się obiektów (np. biegnącego psa), warto wykorzystać min. obiektyw o większym maksymalnym otworze względnym oraz odpowiednio wysokie ISO.
Im większy otwór przysłony tym mniejsza liczba opisująca dany stopień otwarcia przysłony.
Co to jest liczba/wartość przysłony
Gdy dopiero poznajesz funkcje przysłony – na początku zapamiętaj jedno – pojęcie wartości przysłony nie jest równoznaczne z wielkością otworu przysłony.
Liczba (wartość) przysłony – definiowana jest fachowo jako parametr, który opisuje ilość światła przepuszczanego przez obiektyw do wnętrza aparatu fotograficznego, padającego na materiał światłoczuły albo sensor przy określonym ustawieniu przysłony.
Wiele osób nie jest w stanie zapamiętać, że mniejsza wartość liczbowa odpowiada większym otworom przysłony. Tak więc f/4 będzie oznaczać większe otwarcie przysłony niż f/11, które znowu będzie pozwalało przedostać się większej ilości światła niż f/22.
Jednym zdaniem: Im większa wartość (liczba) przysłony, tym mniejszy otwór i mniejsza ilość światła padająca na sensor.
Jeśli masz problem z zapamiętaniem tej zależności, może pomóc myślenie o niej jak o ułamkach. 1/4 to przecież więcej niż 1/11, prawda? Oznacza to, że szerokość otworu przysłony związana z wartością f/4 będzie większa niż ta, która towarzyszy ustawieniu 1/11.
Jeśli spojrzymy na taki ciąg przysłon: f/1 f/1.4 f/2 f/2.8 f/4 f/5.6 f/8 f/11 f/16 f/22 to warto zapamiętać, że pomiędzy kolejnymi stopniami (działkami) otwarcia przysłony dochodzi do podwojenia ilości wpadającego światła. Zatem przysłona f/4 „wpuści” do wnętrza aparatu dwa razy więcej światła niż f/5,6
W fotografii krajobrazowej często korzysta się przysłon o wartościach f/8 i f/11. Jednak warto decydować się na kreatywne wykorzystanie pełnego zakresu przesłon. fot. Marek Waśkiel
Jak korzystać z przysłony w aparacie fotograficznym
Podstawowym warunkiem, który umożliwi Ci manipulowanie wielkością przysłony jest aktywowanie w aparacie trybu preselekcji lub trybu manualnego. Jedynie te dwa tryby umożliwiają samodzielne wybieranie wielkości otworu przysłony. Na ogół są one oznaczane jako Av, M i A.
Skoro już wiadomo czym jest wartość przysłony – właśnie teraz można tę wiedzę wykorzystać. W celu zmienienia jej wartości wystarczy obracać odpowiednim pokrętłem aparatu i zwracać uwagę na pojawiające się wartości liczbowe.
Jeśli dopiero zaczynasz swoja przygodę z fotografią, warto wypróbować wszystkie po kolei, fotografując ten sam obiekt – przekonasz się, na czym polega różnica i jak ilość światła docierająca do sensora może modyfikować efekt końcowy zdjęcia.
Na co zwracać szczególną uwagę? Warto pamiętać o tym, że maksymalny otwór względny jest parametrem, który różnicuje poszczególne obiektywy. Dodatkowo dostępne ustawienia przysłony są zależne nie od aparatu, ale od obiektywu.
Ciekawostka: bardziej okrągły kształt tzw. bokeh (jasnych plam światła w tle) jest związany z obecnością większej liczby metalowych listków, które regulują szerokość otwory przysłony obiektywu
Warto też wiedzieć przy jakiej przysłonie nasz obiektyw potrafi robić najbardziej ostre zdjęcia. Można to sprawdzić na wykresach MTF. Wówczas warto jak najczęściej korzystać z tych przysłon podczas fotografowania.
Pamiętaj także, że niezwykle często najmniejsza ostrość obrazu występuje przy maksymalnie otwartej oraz zamkniętej przysłonie. Zatem jeśli posługujesz się obiektywem o jasności np. f/1.8 może okazać się, że najlepsza ostrość będzie przy stosowaniu przysłony f/4.
W zdjęciu zawsze ważna jest ostrość, warto o nią dbać. Dla wielu obiektywów najlepszą jakość obrazu uzyska się przy f/4, f5,6 oraz f8. fot. Marek Waśkiel
Przysłona a głębia ostrości
Dowiedziałeś się już, że wielkość otworu przysłony ma wpływ na głębię ostrości wykonywanego zdjęcia.
Czym jednak właściwie jest głębia ostrości?
Jest to parametr wykorzystywany w optyce i fotografii, którym określany jest zakres odległości od płaszczyzny matrycy, w którym rejestrowane obiekty sprawiają wrażenie ostrych.
Prościej mówiąc – chodzi o zdolność obiektywu do oddania ostrych elementów położonych w różnych odległościach od matrycy.
Szeroko otwarta przysłona umożliwi skierowanie uwagi widza na konkretny, najważniejszy element ujęcia. Sprawi, że zasadniczy motyw, na który ustawisz ostrość stanie się wyróżniony, ponieważ będzie on najbardziej ostrym elementem kompozycji, a wszystko znajdujące się przed nim oraz w jego tle będzie mniej lub bardziej rozmyte. Sprawdza się to idealnie przy makro fotografii czy wykonywaniu portretów – rodzaju zdjęć, który ma skupić się na konkretnym obiekcie i który najlepiej, jeżeli będzie wyróżniał się z tła.
Mniejszy otwór przysłony związany jest z pozwoleniem, by płaszczyzna ostrości objęła większy obszar – co wiąże się ze skupieniem uwagi odbiorcy na większej części zdjęcia.
Warto pamiętać, że z manipulacją szerokości otworu przysłony jest wtórna do ustawień ostrości. Najpierw ustawiamy np. za pomocą AF ostrość. Im większy otwór przysłony, tym musi to być bardziej precyzyjnie wykonane.
Jednak przysłona nie jest jedynym parametrem decydującym o ukazaniu głębi ostrości. Mnóstwo informacji na ten temat znajdziesz w poradniku o głębi ostrości.
Przysłona w aparacie smartfonu
Osoby korzystające ze smartfonów często zastanawiają się, czy obiektywy w ich urządzeniach również posiadają przysłonę.
Owszem – możemy ją spotkać również w aparatach telefonów komórkowych. Każdy smartfon posiada obiektyw a w nim przysłonę, ponieważ w każdym z nich znajduje się otwór o określonej szerokości, który umożliwia padanie światła na sensor. Przysłona w przypadku telefonów może posiadać wartość od f/2,2 do f/1,8. Wszystko zależy od producenta i ceny.
Istnieje jednak pewna różnica pomiędzy przysłoną występującą w aparacie cyfrowym a przysłoną w aparacie smartfonu – ta druga zawsze otwarta jest w stopniu maksymalnym.
Nie mamy więc możliwości manipulowania szerokością otworu przysłony. Wyjątkiem są pojedyncze modele smartfonów np. jeden z modeli Samsung, w którym pojawiła się możliwość właśnie zmiany wartości przysłony. Dostępne były w nim dwie wartości, a ich zmiana związana była z zamykaniem się listków przysłony.
