Histogram jest bardzo pomocnym narzędziem każdego profesjonalnego fotografa. Warto nauczyć się, jak skutecznie z niego korzystać. Wygląda na pozór w sposób skomplikowany – jednak w gruncie rzeczy jest bardzo prostą informacją o poprawnej ekspozycji naszego zdjęcia. Przeczytaj artykuł i sprawdź, jak korzystać z histogramu, aby poprawić swoje kadry.
Histogram w fotografii
Fotografowie polegają przede wszystkim na tym, co widzą. W końcu cała sztuka robienia zdjęć opiera się na kreatywnym postrzeganiu świata.
Jednak ocena jakości zdjęcia wyłącznie na podstawie wyświetlacza LCD bywa źródłem mnóstwa poważnych błędów.
Korzystając wyłącznie z wyświetlacza, często źle oceniamy jasność kadru, ostrość i kolorystykę. Owszem – wyświetlacz jest przydatny -np. przy ręcznym ustawianiu ostrości.
Ocena poprawności ekspozycji powinna opierać się przede wszystkim na wykorzystaniu histogramu.
Co to jest histogram
Histogram to graficzne (tj. w formie wykresu) przedstawienie tonów, znajdujących się w zarejestrowanym obrazie. Jego najprostszą, monochromatyczną wersję znajdziesz praktycznie we wszystkich menu aparatów cyfrowych. Najczęściej jest to histogram luminancji (albo inaczej jasności). Bardziej złożoną informację przekazuje histogram RGB (czerwony, zielony, niebieski – Red, Green, Blue).
Najskuteczniejsze techniki robienia zdjęć znajdziesz w moim kursie fotografii online.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 259 zł
Histogram a ekspozycja
Jasność zdjęcia i poprawność jego ekspozycji (czyli naświetlenia) warto oceniać na podstawie histogramu. Prawidłowa ekspozycja w fotografii jest kluczem do dobrego zdjęcia. Może ona być rozumiana jako coś ściśle matematycznego, czyli odpowiednia porcja światła, zatrzymana przez aparat tak, aby w naszym kadrze prawidłowo zarejestrować tony jasne i ciemne, bez ich obcięcia, czyli bez niedoświetlenia i prześwietlenia.
Jednak ekspozycja jest też wyrazem pomysłów na zdjęcie np. przez zastosowanie odpowiedniej przysłony, aby rozmyć tło za pierwszym planem albo zatrzymanie ruchu itp. Jeżeli chcemy ocenić poprawność ekspozycji zdjęcia pod względem matematycznym, możemy skorzystać z histogramu. Zrozumienie histogramu luminancji (jasności) poprawi warsztat każdego fotografa i znacznie ułatwi odczyt (nieco) bardziej złożonego histogramu RGB (czerwony, zielony, niebieski).
Typowy wygląd informacji na panelu LCD z histogramem jasności
Histogram jasności w fotografii
Po wykonaniu zdjęcia – bez względu w jakim formacie zapisuje się pliki (RAW czy też JPEG) aparat cyfrowy tworzy jego podgląd. On jest zawsze zapisany w formacie JPEG.
Jak zapewne wiesz, obraz składa się z wielu małych plamek, zwanych pikselami. Podczas tworzenia podglądu pobierana jest informacja o jasności każdego z pikseli i przypisywana mu jest konkretna wartość tonalna (czarny, ciemny, szary, jasny, biały) wyrażona w zakresie od 0 (zero) absolutna – bezszczegółowa czerń po 255 absolutna – bezszczegółowa biel.
Każda wartość tonu od 1 do 254 zawiera informację o jasności – im wyższa liczba, tym jaśniejszy ton. Posiadając taką informację oprogramowanie w aparacie tworzy wykres, będący informacją ile pikseli o jakiej jasności jest w danym obrazie. Na osi poziomej ulokowanych jest 256 maleńkich kolumn – po jednej dla każdej z możliwych jasności (od 0 czarna kolumna po lewej po 255 – biała kolumna po prawej). W pionie pokazywana jest liczba pikseli w obrazie o danym tonie – odrobinę przypomina to układanie np. monet o rożnych nominałach w stosiki jeden obok drugiego.
Histogram jasności – układ pikseli.
Jak czytać histogram jasności
Po wykonaniu zdjęcia, otwórz jego histogram jasności. Po pierwsze – popatrz uważnie na jego krawędzie i zauważ czy nie ma kresek opierających się o prawą albo o lewą stronę wykresu (mogą się też opierać równocześnie o prawą i lewą stronę). One sugerują, że w kadrze możesz mieć bezszczegółową czerń (niedoświetlenie) – wysokie pionowe kreski po lewej stronie opierające się o krawędź wykresu albo bezszczegółową (prześwietloną) biel – wysokie pionowe kreski po prawej stronie opierające się o krawędź wykresu.
Jeżeli są i to sporych rozmiarów… zapewne pojawiły się problemy z poprawną ekspozycją zdjęcia, o ile Twój pomysł na zdjęcie nie zakładał pojawienia się takich efektów. W niektórych modelach aparatu w tym momencie zauważysz, ze fragmenty obrazu jakby rytmicznie pulsują: czarno-białą zebrą. Oprogramowanie aparatu podkreśla prześwietlone obszary kadru.
Prześwietlenia oraz niedoświetlenia są niezwykle niebezpieczne dla naszych zdjęć ponieważ nie zawierają żadnych informacji o obrazie. Potem będą pojawiać się jako białe albo smoliście czarne obszary bez koloru i struktury obrazu np. jakże często białe niebo zamiast niebieskiego itp. czarna ściana lasu zamiast pięknego rysunku pni i konarów.
Histogram dotyczy tylko pliku JPEG
Podczas mierzenia scen o wysokim zakresie tonalnym należy pamiętać, że histogram jest zbudowany na podglądzie JPEG, więc obraz RAW zawiera więcej danych obrazu, niż pokazuje histogram. RAW jest po prostu bardziej elastyczny jeżeli chodzi o jego niedoświetlenie i prześwietlenie. Ilość możliwych do odzyskania szczegółów RAW zmienia się w zależności od modelu aparatu, ważne jest, aby doświadczalnie sprawdzić, na ile można przyciąć cienie i światła w aparacie i potem móc je odzyskać. Jeżeli fotografujesz wyłącznie w JPEG masz znacznie mniejszy margines błędu.
Poprawność ekspozycji należy oceniać wyłącznie na podstawie histogramu.
Idealny histogram
Poprzez nasze działania możemy błędny histogram poprawić, czyli wpłynąć na bardziej poprawną ekspozycję. Jeśli pojawią się niedoświetlenia możemy je rozjaśnić (a jasności ściemnić) za pomocą wprowadzania korekcji (kompensacji) ekspozycji. Fotografując w RAW trzeba zadbać o „przesunięcie” histogramu ku prawej stronie o ile jest taka możliwość. Wówczas zapiszemy w nim więcej informacji o strukturze obrazu, jego kolorze itp.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 259 zł
Poprawność ekspozycji można opisać jako idealne wpasowanie rozpiętości tonalnej kadru tak, aby świetnie pokazać w nim cienie i światła. Nie zawsze się to udaje i często trzeba podjąć decyzję, który z fragmentów obrazu jest dla nas ważniejszy. Jednak sugeruję przede wszystkim walkę z prześwietleniami.
Wiele scen zawiera zbyt szeroki zakres tonalny, od najciemniejszych cieni do najjaśniejszych świateł, aby czujnik kamery mógł go poprawnie zarejestrować. W takich przypadkach można np. stosować technikę HDR obejmującą pokazanie całego zakresu tonów występujących w kadrze lub np. w fotografii krajobrazu zastosować odpowiedni filtr połówkowy ND, aby przyciemnić najjaśniejsze obszary sceny.
Nie ma czegoś takiego jak „idealny” kształt histogramu jeżeli chodzi o jego wysokość. Kształt histogramu jest określony przez rozmieszczenie światła w scenie. W gruncie rzeczy wysokość pozostałych kolumn poza owymi skrajnymi po lewej i prawej stronie jest absolutnie nieistotna.
Jak dbam o poprawną ekspozycję
Posługuję się aparatem, którego matryca ma bardzo szeroki zakres tonalny – ułatwia mi to pracę. Unikam prześwietlenia w swoich zdjęciach, dlatego przede wszystkim stosuję filtry połowowe ND. Jeśli nie mogą mi pomóc wówczas staram się przede wszystkim poprawnie zarejestrować światła. Potem podczas obróbki pliku RAW będę starał się odzyskać szczegóły zagubione w tonach średnich i cieniach. Taka strategia nie jest idealna ponieważ w niektórych modelach aparatów podczas rozjaśniania cieni bardzo często uwidaczniają się szumy pochodzące z matrycy. W przypadku scen statycznych o bardzo dużej rozpiętości tonalnej stosuję także technikę HDR.
Z tego artykułu dowiesz się, jak robić ostre zdjęcia.
Prawdziwy histogram jest w technice ETTR w połączeniu z Uni Wb, ale wtedy generowany JPG jest zielony. Drugi prostszy sposób, należy ustawić neutralny styl w aparacie, dodatkowo ściągając kontrast do zera, zrobić serię zdjęć z dodatnią kompensacją w RAW, oczywiście pomiar punktowy na biel i wczytać takie zdjęcia do lightroom i sprawdzić jak to wygląda. Ustawiając neutralny styl i ściągając kontrast, możemy mocniej naswietlać zdjęcie bez przepaleń, to jest właśnie wykorzystywanie dynamiki Rawa, ale trzeba przytym bardzo uważać, bo od tej chwili przepaleń już nie da się odzyskać.
Bardzo skomplikowany sposób i nie widzę praktycznej użyteczności. Tym niej miej warty odnotowania.
Pozdrawiam
Marek
Dzień dobry.
Jeśli histogram pokazuje charakterystykę wywołanego przez aparat rawa w postaci jpeg,wówczas można dojsć do wniosku ze nie mamy w nim podglądu charakterystyki czystego rawa.Dopiero w programie na komputerze po wyłaczeniu wszystkich krzywych widać że jest mocno niedoswietlony.Czasmi mam wrażenie ze robił bym o wiele lepsze zdjecia gdybym miał bezpośredni podglad w rawa za pomocą histogramu a nie wygenerowanego przez maszynę jotpega.Bo jaką ma wartosć histogram jeśli jest wyciagnięty krzywymi i podpowiedzi ustawień automatyki jeśli bierze je pod uwagę?Czy jest jakiś sposób aby w terenie sprawdzić faktyczny stan rawa,a nie generowanego z niego JPEG?
Histogram wyświetlany przez większości aparatów jest histogramem JPEG jednak jest na swój sposób bardzo użyteczny. Przede wszystkim z reguły chodzi o uniknięcie prześwietleń. Jednak nie kosztem niedoświetlania zdjęcia, bowiem powstaną zbyt wielkie zaszumienia. Pozdrawiam 🙂
Tak Marku, zgadza się, ale co z tego skoro on cię oszukuje i to w skrajnym przypadku nawet o 3ev? To jest do luftu, histogramy aparatów w oparciu o jpeg, a w dodatku zależne od tych krzywych o których koledzy napisali czyli od ustawień Picture Control, się nie sprawdzają. To co większości wydaje się poprawnym naświetleniem w rzeczywistości takie nie jest, a jeśli takie nie jest to jak dobrze wiemy, na finalnym zdjęciu otrzymamy wzrost wartości szumu.
Chcesz poznać prawdę? Naświetl wg siebie optymalnie RAWa i wyświetl jego histogram w programie RawDigger, a następnie porównaj z histogramem w aparacie lub w LR. Naprawdę można się zdziwić o ile ev mamy niedoświetlone zdjęcie. Tak dla ścisłości wspomnę, iż w Rawdigger przepalenia zaczną się dopiero przy +3ev gdy studnie pixeli wypełnią się do wartości 15983
Do tej pory stosowałem filtry połówkowe, ale jest z nimi trochę zabawy np. zakładanie ich zimą w rękawiczkach lub bez 😉 Zastanawia mnie teraz kwestia czy uzyska się te same efekty stosując bracketing (rozjaśniając lub przyciemniając odpowiednie partie zdjęcia w LR)?
Krótko, zwięźle i na temat :). Mam pytanie jednak – w przypadku, gdy optymalnym wyjściem będzie „bracketing”, jak dopasować krok tego bracketingu, czyli np. -1EV, +1EV, a może mniej/więcej? Czy tu też decyduje zakres tonalny danej sceny? Pozdrawiam!
Tak istotna jest rozpiętość tonalna sceny! Do niej dopasowujemy sposób fotografowania – jak rozumiem wynikiem ma być HDR? Jednak w tej technice lepsze rezultaty daje większa liczba zdjęć z mniejszymi krokami o ile oczywiście scena nie jest zbyt dynamiczna. Pozdrawiam 🙂
Dzień dobry,
Trafiłam tu z polecenia i czytam na „bezdechu”! Oj czekają mnie nieprzespane noce i zarwane obowiązki w pracy …. 🙂
Wspaniale opisane zagadnienia – wstyd się przyznać, ale dopiero zaczynam świadomą przygodę z fotografią. Wiem tyle co nic, często nie wiem co do mnie ludzie w temacie mówią, o czytaniu ze zrozumieniem nie wspomnę…. 😉
Wiem, że tu zostanę na dłużej, jeśli nie na stałe, bo kopalnię wiedzy podanej w przystępny sposób odkryłam – dziękuję prześlicznie!
I chciało by się napisać – do zobaczenia na Podlasiu 🙂
pozdrawiam, Kasia
Dzień dobry, dziekuję bardzo i życzę wielu dobrych wrażeń 🙂 miłej lektury! Pozdrawiam 🙂
oraz oczywiście zapraszam na kurs 🙂 https://waskiel.pl/kurs.php
Świetne wytłumaczenie, dzięki!
Dziękuję 🙂 Proszę bardzo. Pozdrawiam!