W nocy z 11 na 12 oraz z 12 na 13 sierpnia przewidywane jest pojawienie się na niebie dużej liczby meteorów z roju Perseidów. Przy sprzyjających warunkach będzie można zobaczyć do ok. 100 “spadających gwiazd” na godzinę. Oto poradnik o tym, jak fotografować Perseidy.
Jak fotografować Perseidy
Deszcz meteorów z roju Perseidów trwa od 17 lipca do 24 sierpnia. Jednak w tym roku najlepszą nocą do fotografowania jest noc między 12 a 13 sierpnia. Szczyt przypada na 13 sierpnia o 07:41 UTC (czyli polskiego czasu 05.41) ze 110 meteorami na godzinę i w tym czasie nie będzie prawie na niebie Księżyca… ale będzie już prawie widno. Jak wynika z mego doświadczenia warto wybrać się na zdjęcia także dzień przed i po szczycie, wówczas mogłem podziwiać największą liczbę meteorów na nocnym niebie.
Wykorzystaj praktyczne kursy 📷 fotografii, oparte o lekcje w formie wideo.
👉 Kurs Fotografii 🚀 Dla Początkujących https://waskiel.pl/kurs-fotografii-online-dla-poczatkujacych/
👉 Kurs 🌼 Fotografii Makro https://waskiel.pl/kurs-fotografii-makro-online/
👉 Kurs Fotografii 🏜 Krajobrazowej https://waskiel.pl/kurs-fotografii-krajobrazowej-online/
👉 Kurs 💻 Lightroom Szybki Start https://waskiel.pl/kurs-lightroom-online/
👉 Kurs Fotografii 🐫 Podróżniczej https://waskiel.pl/kurs-fotografii-podrozniczej-online/
👉 Kurs 👱♀️ Fotografii Portretowej https://waskiel.pl/kurs-fotografii-portretowej-online/
Skąd się biorą Perseidy
Źródłem Perseidów jest lodowe jądro komety 109P/Swift-Tuttle, która obiegając nasz układ słoneczny zbliża się do Słońca, ogrzewa się i uwalnia cząstki i grudki. Tworzą one warkocz w przestrzeni kosmicznej. Co roku Ziemia, krążąc wokół Słońca wpada w ów warkocz, czyli rój meteoroidów, które spalają się w jej atmosferze.
Meteor, najogólniej mówiąc, jest to świecący ślad, jaki zostawia po sobie meteoroid lecący w atmosferze ziemskiej. Nazwa „meteor” pochodzi z greckiego słowa meteōros i można je przetłumaczyć jako „zawieszony w powietrzu”. Meteoryt zaś jest trwałą pozostałością drobnego skalnego ciała niebieskiego (meteoroidu), przyciągniętego przez znacznie większe ciało niebieskie, czyli to, co np. upadło z kosmosu na Ziemię. Najczęściej zatem oglądamy meteory, a czasami niektórzy zbierają meteoryty.
„Spadające gwiazdy”, czyli meteory. fot. Marek Waśkiel Zdjęcie powyżej jest połączeniem 26 klatek.
Pojedyncze zdjęcie wykonałem z następującymi parametrami:
ISO 3200, 14 mm, f 2,8
Kiedy obserwować Perseidy
Najwięcej Perseidów obserwuje się w drugiej połowie nocy i nad ranem, ponieważ wtedy radiant znajduje się dość wysoko nad horyzontem. Czasami jest ich tak dużo, że tworzą „świetlne pociągi” – jednak nie będą to eksplozje, które znasz z filmów Science Fiction. Nie spodziewaj się wybuchu Gwiazdy Śmierci z Gwiezdnych Wojen. Będą to po prostu świetliste szlaki na niebie.
ZOBACZ FILM O OBSERWACJI I FOTOGRAFOWANIU PERSEIDÓW:
Uważaj na sztuczne satelity
Do meteorów zarejestrowanych na swoich zdjęciach początkujący fotografowie bardzo często zaliczają także sztuczne satelity. Jednak oglądając je na powiększeniu bardzo łatwo jest dostrzec nierówny kształt kreski spalającego się meteoroidu z lekko rozjaśnionym początkiem i odróżnić go od bardzo jednolitej kreski sztucznych satelitów, przemierzających wielkie połacie nieba.
Czego się spodziewać
Oczywiście, meteory latają gdzie chcą, wiele ukazywało się poza wybranym przeze mnie kadrem.
W czasie prawie 3 godzinnej obserwacji udało mi się pochwyć zaledwie 15 sztuk. fot. Marek Waśkiel
Zdjęcie złożone z 15 ekspozycji: ISO 6400, 25 s, f3,2 ogniskowa 14 mm
Wydaje mi się, że wiele osób, nakręcona medialnymi wpisami, spodziewa się deszczu meteorów, efektownie przecinających niebo. Dokładnie takich, jakie można zobaczyć w fabularnych filmach o zagładzie Ziemi, gdzie filmowe meteory są wykreowane przez speców od efektów specjalnych. Świetnie, że takie skały w rzeczywistości nie sypią się nam na głowę!
Rój meteorów jest zjawiskiem polegającym na spalaniu się drobinek materii z roju meteoroidów w górnych warstwach atmosfery ziemskiej. Drobinki spalają się efektownie, ale z reguły nie kreślą na niebie gigantycznych kresek. Są jak mignięcia. Chociaż zdarzają się bardzo jasne i długie błyski i takich kilka też widziałem.
Poznaj skuteczne techniki kreatywnego fotografowania. Sprawdź mój kurs fotografii online.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 1000 zł
Gdzie szukać Perseidów
Miejsce obserwacji powinno być ciemne i oddalone od źródeł sztucznego światła. Dlatego miasto, osiedle , duża wieś albo mocno oświetlona stacja benzynowa nie są dobrymi miejscami. Sztuczne światło ogranicza ilość widzianych przez nasze oczy gwiazd i meteorów. Oglądanie „spadających gwiazd” w Warszawie organizowane przez Centrum Kopernik jest wydarzeniem medialno – towarzyskim. Nie zobaczysz podczas takich imprez nic… poza kilkoma najjaśniejszymi gwiazdami na niebie.
Muszę przyznać, że coraz trudniej jest w Polsce odszukać dobre miejsce (czyli ciemne) do fotografowania gwiazd i innych elementów nocnego nieba. Z roku na rok jest z tym coraz większy problem.
Podczas obserwacji nocnego nieba, nie patrz także w ekran smartfona, ponieważ nasze oczy potrzebują około 20 min, aby przyzwyczaić się do całkowitej ciemności. Każde popatrzenie na świecący ekran powoduje, że będziemy widzieć zdecydowanie mniej gwiazd. Pomimo doboru wspaniałego miejsca, na większości zdjęć wykonanych w Polsce i tak będą widoczne zanieczyszczenia świetlne w postaci żółto-pomarańczowych przebarwień na horyzoncie lub na niskich chmurach (można starać się je twórczo wykorzystać). Wykorzystuję latarkę tzw. czołówkę z czerwonym światłem do podświetlania miejsca, w którym fotografuję oraz przycisków aparatu. Czerwone światło jest bardziej łagodne i nie powoduje zjawiska oślepienia.
Gdzie jest najciemniej w Twoje okolicy?
Poszukaj na tej stronie:
http://www.lightpollutionmap.info/
Pamiętaj, że powinieneś mieć dużą otwartą przestrzeń nieba do obserwacji we wszystkich kierunkach. Na miejsce oglądania i fotografowania Perseidów wybierz się znacznie wcześniej i odszukaj punkt na niebie, skąd powinny nadlatywać meteory. Możesz skorzystać z bezpłatnej aplikacji na smartfony Google Sky Map i odszukać miejsce lokalizacji radiantu (tak naukowo nazywa się obszar, skąd będą nadlatywać meteory).
Sierpniowe niebo nad Podlasiem z 26 Perseidami. fot. Marek Waśkiel
Zdjęcie złożone z 24 ekspozycji: ISO 6400, 25 s, f3,2 ogniskowa 14 mm
Jest też inny sposób – dla „harcerzy” i osób bez smartfonów – za pomocą kompasu ustal kierunek północny. Stań do niego przodem. Jeżeli jest wczesny wieczór, tak około 22, to lekko po lewej stronie będziesz widzieć Wielki Wóz. Odkładając około pięciu odległości jego tylnej ścianki (bagażnika) przedłużając ową linię w górę odszukasz Gwiazdę Polarną, a lekko w prawo od niej zauważysz gwiazdy układające się w literkę W jak Waśkiel…
Radiant Perseidów
ale to jest Kasjopeja 😉 Poniżej niej znajduje się gwiazdozbiór Perseusza i właśnie pomiędzy nim i Gwiazdą Polarną, Kasjopeją oraz Perseuszem znajduje się tzw. radiant, czyli miejsce skąd powinno pojawiać się najwięcej meteorów. Oczywiście nadlatują mniej więcej z tego kierunku, ale potem, jako płonące obiekty, widoczne są na całym niebie.
Jeśli na niebie jest Księżyc (całe szczęście, że w tym roku nie będzie on przeszkadzał w fotografowaniu), usiądź do niego tyłem. Ano właśnie! Nie zapomnij o krzesełku (lepiej leżaku), kocu, termosie z ciepłymi napojami oraz ciepłej odzieży (w ubiegłym roku na Podlasiu nocą było zaledwie 12 st. C).
Fotografowanie Perseidów w praktyce
Nie ma idealnej recepty na zawsze udane zdjęcie meteorów. Każdy z nas może fotografować Perseidy w odmiennych warunkach, o innym czasie itp. Bez wątpienia jest jakiś zakres podstawowych czynności, po wykonaniu których ma się większe szanse na udane zdjęcie: dobór miejsca i czasu fotografowania (tzw. zmierzch astronomiczny jest najlepszy), odpowiedni sprzęt, odzież i ogromne pokłady cierpliwości.
Należy wybrać kierunek fotografowania i ustawić aparat na statywie fotograficznym. Statyw musi być stabilny i stać na stabilnym podłożu – każde poruszenie zestawu statyw plus aparat podczas fotografowania spowoduje powstanie nieostrych zdjęć.
Najlepiej wszystko w trybie manualnym
Punktem wyjściowym do ustawienia poprawnej ekspozycji (dla obiektywów szerokokątnych czyli ok. 20 mm) powinna być czułość ok 1600 – 3200 ISO, czas ok. 20 sekund oraz przysłona ok. f 4. Taki zestaw parametrów możliwych do ustawienia posiadają wszystkie lustrzanki i bezlusterkowce z popularnymi obiektywami i to one nadaj się do fotografowania nocą. Ustaw te parametry w tzw. trybie manualnym ekspozycji. Kompakty raczej odpadają. Nie da się też zrobić dobrego nocnego zdjęcia popularnym smartfonem, chociaż topowe modele mają już znakomite oprogramowanie i można nimi próbować zrobić całkiem ciekawe zdjęcia.
Zaznaczam, że powyższe parametry są wyjściowe, więc trzeba je korygować w zależności od uzyskiwanych efektów. Wykonaj zdjęcie i oceń czy jest może za jasne albo za ciemne i zmień ISO albo czas w zależności od potrzeb.
Jak ustawić parametry aparatu do fotografowania Perseidów
Parametry aparatu trzeba dobrać ustawiając je w trybie M (MANUAL). Jednak mogą one być swobodnie korygowane w zależności od warunków, w których fotografujemy. Warto jedynie pamiętać, że o liczbie rejestrowanych obiektów (gwiazd oraz meteorów) zadecyduje wyłącznie czułość i przysłona. Im wyższe ISO i większy otwór przysłony, tym zarejestrowanych gwiazd będzie więcej.
„Spadające gwiazdy”, czyli meteory. fot. Marek Waśkiel
Zdjęcie powyżej jest połączeniem 17 klatek.
Pojedyncze zdjęcie wykonałem z następującymi parametrami:
ISO 6400, czas: 25 s, przysłona f3,2, ogniskowa 14 mm.
1. Dobierz czas ekspozycji
Czas ekspozycji zadecyduje jedynie o formie ich pokazania: krótszy to pojedyncze galaktyki i nieruchome gwiazdy albo rozmyte kręgi tzw. „szlaki gwiazd”, kiedy zastosujesz czas zbyt długi.
W świecie fotografii analogowej funkcjonowała tzw. Reguła 500 i została ona przeniesiona do zasad fotografowania nocnego nieba przez aparaty cyfrowe. Mówi ona, że liczbę 500 należy podzielić przez liczbę ogniskowej i w ten sposób otrzymamy maksymalny czas ekspozycji (w sekundach) dający nieruchome gwiazdy na niebie. Czyli dla ogniskowej 20 mm (dla FF, czyli pełen klatki) takim czasem jest 25 sekund.
W rzeczywistości w fotografii cyfrowej zasada 500 nie działa. Zapewnia o wiele za długie czasy naświetlania, sprawiając, że gwiazdy na naszych zdjęciach gwiazdy stają mikro kreskami, a nie punktowymi. Aby uzyskać dokładniejszy czas otwarcia migawki, należy wziąć pod uwagę nie tylko ogniskową i deklinację gwiazd, ale także wielkość czujnika aparatu, megapiksele aparatu i przysłonę – stąd zasada NPF. Musisz w Internecie odszukać odpowiedni kalkulator albo użyć aplikacji na smarfona np. https://www.photopills.com/, która ma wbudowany taki kalkulator.
2. Wyłącz kilka zbędnych funkcji
Należy wyłączyć stabilizację obrazu oraz funkcję redukcji szumów przy długich czasach ekspozycji, która wydłuża wykonywanie zdjęć a jeśli fotografujemy w RAW i tak nie wpływa na nasze zdjęcia.
Dlaczego wyłączmy wówczas stabilizację? Zjawisko sprzężenia zwrotnego może spowodować (i bardzo często tak się dzieje), że układ stabilizacji w aparacie umieszczonym na statywie rozmyje obraz rejestrowany na matrycy. Po prostu maleńkie mikro drgania będą kompensowane zbyt dużym działaniem stabilizatora.
3. Ostrz ręcznie i wyłącz autofocus
Ostrzymy ręcznie, ponieważ wokół jest ciemno. Można wykorzystać np. bardzo dalekie latarnie – podczas fotografowania należy wyłączyć autofokus. Warto stosować najkrótszą ogniskową (czyli szeroki kat), aby uchwycić jak największą przestrzeń nieba oraz otworzyć przesłonę do wartości zbliżonej do największej jasności, czyli wspominane wyżej np. f 4 . Jednak przymykając ją o ok. 1 stopień, możesz zapewnić lepszą ostrość, czyli jeżeli masz f/4 to obraz będzie bardziej ostry przy f/5,6). Pozostaw Autofokus nie włączony w czasie całej sesji!
Jeśli przygotowujesz się wcześniej do sesji, to możesz oznaczyć na obiektywie odpowiednie ustawienie ostrości na dalekie plany np. za pomocą skrawków jasnej taśmy.
W najnowszych bezlusterkowcach znajdziemy funkcję ostrzenie na gwiazdy (np. OM System OM-5OM) albo możliwość ustawiania ostrości przy słabym oświetleniu np. Nikon Z wówczas wybierz AF-S oraz włącz dla ustawienia osobistego funkcję AF przy małej jasności.
4. Oszczędzaj energię i czas
Wybierz tylko jeden sposób zapisu zdjęć na karcie albo RAW albo JPEG. Jeżeli zapisujesz zdjęcia na karcie pamięci w formacie JPEG (lepiej jest zapisywać w RAW jeśli potrafisz potem “wywołać” te pliki) to spróbuj ustawić balans bieli ręcznie na ok. 3500 K – 3750 K. Uzyskasz bardziej błękitne niebo.
5. Nie dotykaj aparatu i statywu podczas wykonywania zdjęć
Podczas fotografowania najlepiej jest wykorzystać funkcję interwałometru, którą posiada wiele modeli bardziej zaawansowanych modeli aparatów. Po jej uruchomieniu automatyka aparatu wykonuje określoną liczbę zdjęć przez określony czas z zaplanowanymi odstępami. Podobną funkcję ma wiele tzw. elektronicznych wężyków spustowych, które kosztują około 100 zł. Dzięki temu aparat wykona określoną liczbę zdjęć i wszystkie powinne być ostre bowiem dotknięcie aparatu albo statywu podczas wykonywania ujęć spowoduje powstanie ich nieostrości – poruszenie.
Dwa poważne problemy przy fotografowaniu Perseidów
Po pierwsze – podczas fotografowania Perseidów można się spotkać jeszcze z problemem polegającym na “zaparowaniu” przedniej soczewki obiektywu. Trzeba na to uważać i po prostu reagować na bieżąco. Fotografowie zajmujący się nocnym fotografowaniem stosują szereg patentów np. suszarki, podgrzewacze do obiektywów itp. Ja stosuję tzw. opaskę grzewczą.
Drugim problemem jest Księżyc pojawiający się na nocnym niebie. Trzeba sprawdzić w jakiej fazie będzie wówczas, kiedy chcemy fotografować Perseidy. Jego obfita obecność na niebie znacznie osłabia widoczność gwiazd i meteorów. Ten stan rzeczy można sprawdzić w każdej aplikacji pogodowej i co roku warunki światła księżycowego będą odmienne.
Od kulis, czyli backstage: stoję sobie, patrzę w gwiazdy. Odwracam się na chwilę a tu fruuuu jedna natychmiast chciała mnie dopaść. 🙂
Jak to na plenerze fotograficznym – nie można czuć się bezpiecznie i trzeba nieustannie być czujnym.
Jak poradzić sobie ze światłem Księżyca
Jeśli planujesz fotografowanie Perseidów w obfitym świetle księżyca, musisz spostrzec, że Księżyc rzuca cienie. Jeśli chcesz widzieć ciemniejsze niebo, musisz odszukać księżycowy cień. Świetny jest np. rozległy płaskowyż z wysokimi górami, które blokowałyby blask Księżyca. Jeśli nie możesz tego zrobić, znajdź szpaler drzew, który graniczy z szeroko otwartym polem. Możesz też rozsiąść się w cieniu budynku. Jeśli uda się nam odciąć bezpośrednie światło Księżyca noc nagle ciemnieje, a meteory stają się bardziej widoczne.
Pamiętaj także o dobrze naładowanych i zapasowych akumulatorach. Świetnie jeśli będziesz posługiwać się nowym akumulatorem i pamiętaj, że zamienniki z reguły mają mniejszą wydajność, niż akumulatory oryginalne. Jeśli chcesz oszczędzić energię akumulatora, to podczas wykonywania serii zdjęć wyłącz monitor LCD. Sprawdź czy Twój aparat ma możliwość dodatkowego zasilania z power banka przez port USB podczas fotografowania. Jeśli tak, to warto taką możliwość wykorzystać.
Proszę pamiętaj, że meteory latają gdzie chcą. Nie zawsze jest to zgodne z naszą wolą i zaprogramowanym kadrem oraz naukowymi wytycznymi. Tym niemniej warto na jeden obszar nieba poświęcić sporo czasu (minimum 2 godziny) licząc, że uda się nam wówczas uwiecznić kilka “spadających gwiazd”. Dobrym sposobem jest zabranie ze sobą dwóch korpusów i skierowanie ich w inne części nieba.
Według mojej definicji krajobrazu gwiazdy i meteory są elementami całego kadru. Po prostu w fotografii krajobrazu liczy się całość kadru. Kreski rysowane przez meteory są tylko jego elementem i powinny układać się w miłą dla oka całość z pozostałymi elementami ujęcia. Nie poluj wyłącznie na dynamiczne smugi na niebie. Ważny jest cały obraz z jego planami i kompozycją fotograficzną. Postaraj się o ciekawy kadr. Udanych łowów!
Pozdrawiam
Marek Waśkiel
