Opanowanie zarządzania trybami pracy aparatu P, A, S i M bardzo ułatwi fotografowanie. Odpowiedni dobór programu zapewnia osiąganie zamierzonych efektów. Tryby pracy aparatu zostały zaprojektowane tak, aby każdy z fotografów mógł łatwo zrobić zdjęcie, na którym mu zależy. Szczegóły znajdziesz w poradniku poniżej.
Tryby pracy aparatu PASM poradnik
Aparat fotograficzny wydaje się być skomplikowanym narzędziem, jednak od razu nie trzeba opanowywać wszystkich jego funkcji. Są takie, które będą bardzo pomocne w początkowym etapie przygody z fotografią i takie, których poznanie można zostawić na potem.
Fotografia opiera się na kontrolowaniu ekspozycji – czyli trzech parametrach przysłonie, czasie ekspozycji oraz ISO (czułości matrycy). Są tryby umieszczone w aparacie fotograficznym, które ustawiają wszystkie ważne parametry w sposób automatyczny (np. tryb AUTO), jednak zdecydowanie lepiej jest kontrolować je samodzielnie, osiągając zamierzony efekt: np. płytką lub rozległą głębię ostrości czy krótki albo wydłużony czas ekspozycji dla oddania efektu ruchu.
Większość aparatów cyfrowych ma na swym korpusie pokrętło zwane „PSAM” lub „PASM” albo P, Av, Tv, M (kolejność zależy od aparatu), za pomocą którego można zmienić tryb funkcjonowania aparatu. Jest to jedno z najważniejszych pokręteł i jego świadome wykorzystanie pomaga osiągnąć zamierzone efekty.
Korpus aparatu z kołem programów P / Tv/ Av/ M
Poniżej znajdziesz omówienie podstawowych trybów pracy aparatu.
P – tryb Program / automatyka programowa
Jest to w zasadzie nieco ulepszony tryb auto, ponieważ w trybie P aparat sam automatycznie wybiera przysłonę i czas otwarcia migawki w oparciu o ilość światła przechodzącego przez obiektyw.
Jednak fotografujący uzyskuje możliwość sterowania wieloma innymi parametrami, od których jest jakby odcięty w programie AUTO (np. ustawienie balansu bieli, czasu, przysłony, trybu pracy AF czy kompensacji ekspozycji itp.).
Kiedyś słyszałem rozwiniecie jego nazwy, czyli literki P jako Profesjonalny albo Perfekcyjny.
Tymczasem jest to tryb do szybkiego uzyskania zdjęcia w chwili, kiedy ustawienia parametrów są nieistotne, a nasze działanie jest oparte o szybkie „wyceluj i zrób”. Przez producentów aparatów zalecany do fotografowania okazjonalnego oraz w sytuacjach, w których nie ma czasu na ręczne dobieranie ustawień aparatu.
W tym programie (P: automatyka programowa) aparat sam spróbuje tak dobrać równowagę pomiędzy przysłoną i czasem otwarcia migawki w oparciu o informacje płynące ze światłomierza oraz często innych elementów np. takich jak oprogramowanie obiektywu, by uzyskać jego zdaniem optymalną ekspozycje. Korzystam z tego programu sporadycznie.
Korpus aparatu z kołem programów P / A/ S / M
Fleksja programu P*
W wielu modelach aparatów, np. Nikon, w trybie ekspozycji P można wybrać jedną z wielu różnych kombinacji czasu otwarcia migawki i przysłony, obracając pokrętłem sterującym, gdy pomiar ekspozycji jest włączony („fleksja programu”). Wszystkie kombinacje zapewnią taką samą ekspozycję jednak będą realizowane za pomocą innych ustawień czasu i przysłony. Gdy fleksja programu działa, na wyświetlaczu LCD widoczna jest gwiazdka („P*”). Aby przywrócić domyślne wartości czasu otwarcia migawki i przysłony, obracaj pokrętłem sterującym, aż do zniknięcia gwiazdki.
Tryb A czasami Av – priorytet przysłony
Jest to tak zwana automatyka z preselekcją przysłony albo – w fotograficznym żargonie – preselekcja przysłony. W trybie automatyki z preselekcją przysłony użytkownik wybiera wartość przysłony, a aparat automatycznie ustawia czas otwarcia migawki zapewniający optymalną ekspozycję.
Np. w Nikonie kiedy pomiar ekspozycji jest włączony, obracaj przednim pokrętłem sterującym w celu wybrania żądanej przysłony w zakresie od minimalnej do maksymalnej wartości dla obiektywu. Przysłonę można zablokować na wybranym ustawieniu.
Czyli w tym trybie my ustawiamy ręcznie potrzebną nam przysłonę w obiektywie a aparat automatycznie wybiera odpowiedni czas otwarcia migawki, aby prawidłowo naświetlić obraz. Uzyskujemy pełną kontrolę nad doborem głębi ostrości.
Otwierając lub domykając przysłonę zmuszamy automatykę aparatu do dokonania zmian potrzebnego czasu ekspozycji. Jeśli jest za dużo światła, aparat automatycznie zwiększy czas otwarcia migawki, natomiast w przypadku słabego oświetlenia aparat zmniejszy czas otwarcia migawki.
Oczywiście trzeba pamiętać o problemach płynących ze złego doboru czasu ekspozycji – więcej na ten temat przeczytasz tutaj – https://waskiel.pl/jak-robic-ostre-zdjecia/.
Z tego trybu korzystam w 95% przypadków mojego fotografowania. Uzyskuje pełną kontrolę nad głębią ostrości i wiem, że w absolutnej większości sytuacji kadr będzie poprawnie naświetlony. Po prostu – systemy pomiaru światła w większości nowoczesnych aparatów działają bardzo dobrze i można pozwolić aparatowi na kontrolowanie czasu otwarcia migawki.
Poznaj skuteczne techniki kreatywnego fotografowania.
Sprawdź mój kurs fotografii online.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 1000 zł
Tryb S lub TV priorytet czasu otwarcia migawki
W trybie automatyki z preselekcją czasu otwarcia migawki użytkownik wybiera czas otwarcia migawki, a aparat automatycznie ustawia wartość przysłony zapewniającą optymalną ekspozycję.
Gdy pomiar ekspozycji jest włączony, obracaj głównym pokrętłem sterującym, aby wybrać czas otwarcia migawki. Czas otwarcia migawki można ustawić na wartość z reguł w zakresie pomiędzy 30 s a 1/8000 s (czasami 60 s a 1/4000 – w zależności od modelu aparatu).
W niektórych modelach pojawi się też „x250” co jest synchronizacją z lampą błyskowa lub tryb Bulb – migawka pozostaje otwarta tak długo, jak spust migawki pozostaje wciśnięty.
Czyli w tym trybie ręcznie ustawiasz czas otwarcia migawki, a aparat automatycznie wybiera odpowiednią przysłonę na podstawie ilości światła przechodzącego przez obiektyw. Podstawowe formy zastosowania to praca z efektem ruchu czyli, gdy ruch ma zostać zatrzymany lub celowo rozmyty.
Jeśli światła jest za dużo, aparat zwiększy przysłonę obiektywu na większą wartość (np. f/11), co zmniejszy ilość światła przechodzącego przez obiektyw. Jeśli nie ma wystarczającej ilości światła, aparat zmniejszy przysłonę do najniższej wartości (np. f/4), aby przez obiektyw przeszło więcej światła.
Tryb M manualny / ręczny
W manualnym trybie ekspozycji użytkownik ustawia zarówno czas otwarcia migawki, jak i wartość przysłony. Jak sama nazwa wskazuje, tryb „Ręczny” oznacza pełną ręczną kontrolę przysłony i czasu otwarcia migawki, ale bez oderwania od realiów jasności sceny! Światłomierz nadal działa ale parametry musimy ustawić sami za pomocą odpowiednich pokręteł.
Jedno z nich będzie odpowiadać za dobór czasu a drugie za dobór stopnia otwarcia przysłony. W aparatach z jednokołowym systemem obsługi szukaj możliwości ustawienia przysłony z wciśniętym przyciskiem kompensacji ekspozycji.
Czas otwarcia migawki można ustawić na wartość pomiędzy 30 s a 1/8000 s (albo np. 30 s a 1/4000), można też migawkę otworzyć na dowolny czas w celu uzyskania długiego czasu naświetlania BULB. Przysłonę można ustawić na wartość od minimalnej do maksymalnej wartości charakterystycznej dla obiektywu. Aby sprawdzić ekspozycję, skorzystaj ze wskaźników ekspozycji widocznych w wizjerze lub na tylnym panelu LCD (tzw. drabinka ekspozycji).
tzw. „drabinka ekspozycji”
Wskaźnik w trybie M wskazuje na niedoświetlenie sceny
Wskaźnik w trybie M wskazuje na poprawne naświetlenie sceny
Istotne jest zapamiętanie, że dobierane przez użytkownika parametry muszą być zgodne z jasnością sceny i naszymi potrzebami względem ekspozycji. Nie można parametrów czasu i przysłony nastawiać według mego „widzi mi się” ponieważ każda scena ma swoją jasność i tylko odpowiednie wartości czasu, przysłony i ISO pozwalają na jej odpowiednią ekspozycję, co kontrolujemy obserwując i ustawiając wskaźnik ekspozycji.
Warto tego trybu używać w scenach o dużym kontraście przy świadomym wyborze trybu pomiaru światła i w sytuacjach kiedy chcemy osiągnąć powtarzalny efekt np. wielu ekspozycji o tych samych parametrach. Jednak jego wykorzystanie nie jest miarą profesjonalizmu fotografa.
Jak traktować ISO?
Czułość matrycy aparatu na światło można regulować w zależności od ilości dostępnego światła – tzw. ISO. Niskie ISO zapewnia najlepszą jakość obrazu, ale nie zawsze jest możliwe do zastosowania przy realizacji odpowiedniego pomysłu na zdjęcie.
Możemy je dobierać ręcznie albo wybrać funkcję AUTO ISO. Po wyborze AUTO ISO automatyka aparatu sama będzie je ustawiać i wyręczy fotografa z dbania o ten parametr. Przy wyborze tego sposobu zarządzania ISO dobrym pomysłem jest ograniczenie jego zakresu do wartości wysokiego ISO dającego szansę na wykonanie zdjęcia o niezbyt wysokim stopniu zaszumienia np. zakres 100-1600.
Tryby scen
Aparaty przeznaczone dla użytkowników o niezbyt rozległej wiedzy o fotografii mają inne tryby zwane też scenami. Pomagają one osobom bardziej świadomymi uzyskaniu zdjęć o odmiennych walorach. Bowiem zauważają one, że nieco inaczej powinien wyglądać portret, zdjęcie przy zachodzie słońca albo zdjęcie sportowe. Dlatego niektóre modele mają tryby np.: „Portret”, „Krajobraz”, „Makro”, „Sport” i „Noc. Czasami można ich użyć aby zobaczyć jakie dają efekty jednak w gruncie rzeczy są to automatyczne wariacje wykorzystujące ustawienia P, S, A.
Nim zaczniesz fotografowanie
Bez względu na to jaki tryb pracy aparatu wybierzemy, musimy pamiętać, że poruszamy się w pewnych ramach wyznaczanych przez: wartości ISO, czasu otwarcia migawki i stopnia otwarcia przysłony (trójkąt ekspozycji). Nie można ich traktować w oderwaniu od siebie. Z reguły mamy pewne (ale znaczące) ograniczenia w postaci minimalnego i maksymalnego czasu otwarcia migawki, pewnego stopnia otwarcia przysłony czy optymalnego ISO, dającego obraz akceptowalny pod względem jego jakości. Ich prawidłowy dobór jest sumą warunków w jakich fotografujemy, jasnością sceny oraz naszego pomysłu na zdjęcie.
