Chcesz robić zdjęcia, które zachwycą Twoich widzów, ale nie wiesz od czego zacząć? Nie martw się! Nikt nie urodził się świetnym fotografem, a opanowanie nawet najbardziej skomplikowanych umiejętności rozpoczyna się od wykonania jednego, małego kroku. W tym artykule znajdziesz absolutne podstawy fotografii, dzięki którym błyskawicznie uporządkujesz wiedzę i poprawisz jakość swoich zdjęć.
Problemy początkujących fotografów
Podstawowym problemem początkujących fotografów jest opanowanie skomplikowanej terminologii. W końcu w fotografii mamy do czynienia zarówno z konkretną wiedzą z zakresu technologii (np. optyka), jak również nieco mniej uchwytną, aczkolwiek równie ważną, wiedzą z zakresu sztuki (np. kompozycja).
Opanowanie podstawowej wiedzy to klucz do tworzenia dobrych zdjęć! Wirówka fot. Marek Waśkiel
Sprawy wcale nie ułatwiają dostępne na rynku poradniki i podręczniki, których autorzy wykazują tendencję do posługiwania się bardzo skomplikowanym językiem.
Często możesz odnieść wrażenie, że celem takich publikacji nie jest propagowanie wiedzy o robieniu zdjęć, a jedynie budowanie autorytetu ich twórców, jako wybitnych znawców wybranej dziedziny.
Ponadto osoby zainteresowane fotografią, bezpośrednio po rozpoczęciu swojej przygody, trafiają w marketingowe sidła producentów aparatów, którzy starają się je przekonać, że jakość wykonywanych zdjęć zależy przede wszystkim od wartości aparatu i akcesoriów (sic!).
Nic z tych rzeczy! W fotografii liczy się przede wszystkim wiedza i wyobraźnia.
Zacznijmy od kształtowania pierwszego z tych obszarów.
Poniżej znajdziesz zestaw terminów, które w prostych słowach wyjaśnią Ci najważniejsze zagadnienia podstaw fotografii.
Podstawy fotografii – wiedza teoretyczna
Poniższe pytania regularnie pojawią się na wszystkich grupach dyskusyjnych, które zrzeszają osoby zainteresowane robieniem zdjęć. Jednak, zgodnie ze specyfiką takich miejsc, zadawanie tak „prostych” pytań wzbudza przede wszystkim irytację bardziej doświadczonych użytkowników.
„Ile razy można odpowiadać na to samo pytanie?”, „Użyj opcji szukaj!”, „Przeczytaj regulamin!”
Następnie posty osób początkujących są regularnie kasowane, a ich pytania, zamiast rzeczowej odpowiedzi, generują najróżniejsze formy napiętnowania.
Musisz mieć świadomość, że takie miejsca nie funkcjonują w celu upowszechniania wiedzy, a stanowią najczęściej kółka wzajemnej adoracji dla kilku aktywnych tam użytkowników. Istnieją dużo lepsze sposoby na przyswajanie podstawowych informacji o robieniu zdjęć.
Przestań mozolnie zbierać skrawki wiedzy.
Wykorzystaj kompletny, internetowy kurs fotografii dla początkujących.
Sprawdź Internetowy Kurs Fotografii Dla Absolutnie Początkujących.
1. Co to jest ISO
ISO to jeden z trzech podstawowych elementów trójkąta ekspozycji, obok przysłony i czasu migawki, umożliwiających poprawną ekspozycję. ISO dla uproszczenia jest zwykle opisywane jako czułość matrycy aparatu na natężenie światła.
Jednak ISO w gruncie rzeczy nie jest obiektem fizycznym, podobnym do czasu otwarcia migawki czy powierzchni udostępnionej światłu przez przysłonę obiektywu, jest to parametr umowny, który kontroluje czułość matrycy aparatu na światło. Można to porównać do głośności radia – sama głośność nie istnieje jako przedmiot, ale jest ustawieniem, które wpływa na to, jak głośno słyszymy dźwięk.
I tak ISO 100 to wartość referencyjna, która została ustalona przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) jako punkt odniesienia dla skali czułości matryc. Oznacza ona, że matryca ustawiona na ISO 100 wymaga określonej ilości światła, aby uzyskać poprawnie naświetlone zdjęcie.
W epoce fotografii analogowej określenie ISO dotyczyło tylko czułości filmu i każdy film miał konkretną czułość np. ISO 100 albo 400 itp. Jednak później nazwa ISO została także przyjęta przez producentów aparatów cyfrowych, aby użytkownicy nowych produktów mieli znany im z aparatów analogowych punkt odniesienia, a aparaty różnych firm mogły utrzymać podobne poziomy jasności w tych samych warunkach.
Nocne zdjęcia np. zorzy polarnej tańczącej na niebie można wykonać stosując wysokie ISO np. 3200. fot. Marek Waśkiel
Upraszczając wartość ISO określa czułość matrycy na światło. Im wartość ISO jest wyższa, tym bardziej wzrasta czułość na światło. Zatem ustawiając czułość matrycy w aparacie na ISO 100, ustawiamy niską czułość matrycy, zmieniając ją na np. ISO 800, podnosimy jej czułość.
Tak na marginesie, nasze matryce mają czułość podstawową 100 lub 200, inne, wyższe czułości uzyskiwane są przez wzmocnienie sygnału, które odbywa się poprzez puszczenie przez matrycę silniejszego prądu.
Przy niskich czułościach ISO do poprawnej ekspozycji potrzebna jest większa ilość światła, przy wyższych czułościach potrzeba go znacznie mniej.
Jednak wysokie czułości bardzo często wpływają na obniżenie jakości zdjęcia. Pojawia się szum, który widoczny jest jako przypadkowe kolorowe punkty – przede wszystkim w ciemnych partiach zdjęcia. Rozmywa on także krawędzie, powodując powstanie nieostrości na zdjęciach i jest po prostu bardzo nieprzyjemny dla oka. Z tego powodu, podczas fotografowania, dobrze jest dobierać niskie ISO.
Większość nowoczesnych aparatów umożliwia ustawienie ISO od wartości 100 (mała wrażliwość matrycy na światło) do wartości nawet 25600 i większej (duża wrażliwość matrycy na światło).
2. Co to jest przysłona
Przysłona – to regulowany otwór w obiektywie, który odpowiada za to, ile światła zostanie dostarczone do matrycy Twojego aparatu podczas wykonywania zdjęcia. Pracę przysłony można porównać do otwieranej i zamykanej okiennicy, od której zależy, ile światła wpada do pomieszczenia. Przysłona składa się z elementów zwanych „listkami”.
Do określania stopnia otwarcia tej „okiennicy” wykorzystuje się wartość przysłony, zapisywaną pod postacią symbolu f/.
Im większa wartość przysłony (np. f/16), tym mniejszy jest otwór, przez który światło wpada do aparatu. I odwrotnie. Jeżeli zastosujesz mniejszą wartość przysłony (np. f/1), tym Twoja „okiennica” otworzy się szerzej.
Do większości portretów – ludzi (ale także zwierząt) stosujemy mocno otwartą przysłonę, aby ładnie rozmyć tło. fot. Marek Waśkiel
Operowanie przysłoną wykorzystuje się m.in. w procesie kształtowania głębi ostrości, dzięki czemu możesz wyeksponować na zdjęciu elementy najbardziej istotne dla widza.
Dzięki jasnym obiektywom (np. o jasności f 1,4, f, 1,8 czy f 2,8) możemy tworzyć obrazy o małej głębi ostrości lub piękne nieostrości zwane bokeh. Pamiętaj przy tym, że do w przypadku tworzenia najprostszych zdjęć lepiej sprawdzają się systemy autofokusa.
Jasność zależy też od długości ogniskowej. Dla wielu ogniskowych – powiedzmy w zakresie 24–200 mm – jasność f2,8 będzie znakomitą wartością. Jednak w przypadku większych ogniskowych – np. 400 mm – taką wartością jest f4 lub f5,6.
3. Co to jest filtr UV
Na pewno zauważyłeś już, że wielu fotografów montuje na swoich obiektywach filtry UV. Ich wykorzystanie nie ma zauważalnego wpływu na jakość zdjęcia.
Podstawową rolą takiego filtru była ochrona filmu analogowego przed szkodliwym promieniowaniem, generowanym przez słońce. Jednak szkodliwe wartości promieniowania UV pojawiają się w niesamowicie słoneczne dni na bardzo dużych wysokościach od ok 1500 n.p.m.
Skąd zatem popularność tego typu filtrów?
Większość adeptów fotografii wykorzystuje je w celu ochrony obiektywu przed uszkodzeniami mechanicznymi (np. zarysowaniem w trakcie transportu lub w czasie wykonywania zdjęć).
W przypadku fotografii cyfrowej – filtry UV nie mają żadnego pozytywnego wpływu na generowany obraz a mogą wręcz zaszkodzić. Kupuje się je jako filtry ochronne. Jednak szkło o niskim współczynniku przepuszczalności światła fatalnie wpływa na ostrość obrazu oraz ilość światła docierającego do matrycy. Dodatkowo jeśli nie mają warstw odblaskowych odbicia powstające między przednią soczewką a wewnętrzną stroną filtra mogą powodować tzw. „duszki” na zdjęciach.
Mogą wprowadzać także niepożądaną kolorystykę na zdjęciu (np. lekkie zażółcenia). Generalnie możesz go założyć podczas transportu ale potem nie używaj go nie warto!
O innych filtrach przeczytasz tu: filtr polaryzacyjny / filtr połówkowy szary.
4. Co to jest blenda
Blenda to inaczej ekran odblaskowy. Dzięki niej fotograf jest w stanie skierować światło na fotografowany obiekt. Działanie blendy można porównać do lusterka, które wykorzystujemy w celu doświetlenia wybranych elementów kadru.
Na rynku znajdziesz blendy w kolorach: białym, srebrnym, złotym. Niektóre modele połączone z czarną płaszczą pochłaniającą światło. Dzięki nim możesz zmieniać barwę i moc odbijanego światła.
To niesamowicie przydatne (i tanie!) narzędzie. Szczerze mówiąc – nic nie stoi na przeszkodzie, abyś wykonał je samodzielnie. Do odbijania światła mogą posłużyć Ci np. lustra, papier, styropian lub folia.
Przydatna jest z reguły blenda o średnicy ok. 80 cm.
5. Co to jest czas naświetlania
Czas naświetlania to kolejne ustawienie aparatu, które musi opanować każdy fotograf. Pod tym terminem kryje się czas otwarcia migawki w aparacie. Migawka to rodzaj kurtynki. Im dłużej migawka jest otwarta, tym więcej światła w dłuższym czasie dociera do matrycy Twojego aparatu.
Czas otwarcia migawki jest mierzony w ułamkach sekund (np. 1/10. 1/50 itd.) lub sekundach np. 1’ albo 15’’. Przedziały czasowe, z którymi masz do czynienia w menu swojego aparatu określa się jako „działki”, podobnie jak w przypadku działek / stopni przysłony w obiektywie.
Dobranie odpowiedniego czasu naświetlania pozwoli Ci na wykonanie zdjęcia z właściwie pokazanym efektem ruchu – jego zatrzymanie (krótki czas otwarcia migawki) lub rozmycie (długi czas otwarcia migawki) . Dobór zbyt długiego czasu wpływa też na niebezpieczeństwo poruszenia aparatem i powstanie nieostrych zdjęć.
„Odpowiedni” czas fotografowania z ręki definiuje się najczęściej za pośrednictwem długość ogniskowej obiektywu. Czyli – jeżeli dysponujesz obiektywem o ogniskowej, załóżmy, 50 mm, nie powinieneś ustawiać czasu naświetlania krótszego niż 1/50. Jednak na te parametry może mieć wpływ mnóstwo czynników (np. sposób trzymania aparatu w rękach, wbudowana funkcja stabilizacji obrazu, wielkość matrycy itp.) i nie obejdzie się bez testów. Przy zdjęciach wymagających długich czasów naświetlania warto wykorzystać statyw fotograficzny.
Poznaj skuteczne techniki kreatywnego fotografowania.
Sprawdź mój kurs fotografii online.
Poznaj Pakiet Kursów i Zaoszczędź 1000 zł
6. Co to jest balans bieli
To parametr Twojego aparatu, który odpowiada za realistyczne odwzorowanie kolorów na zdjęciu. Na pewno spotkałeś się już z sytuacją, w której Twoje fotografie miały zaburzoną kolorystykę (np. dominacja niebieskiej barwy przy zdjęciach wykonanych w pochmurny dzień).
Aparat na ogół nie potrafi idealnie dostosować się do barwy światła. Stąd biorą się różnice w widzeniu sceny. My widzimy ją inaczej, a aparat rejestruje ją w odmienny sposób. Czasami zdjęcia są przebarwione. Aby unikać takich rozbieżności, za pomocą tego ustawienia, możemy poinformować aparat o barwie światła w fotografowanym kadrze.
W większości aparatów spotkasz się ze schematami: Światło Dzienne, Pochmurno, Cień, Światło Żarowe (wolfram), Jarzeniowe (Fluorescencyjne), Błysk lampy, oraz Automatyczny (AWB) i ręczny. Często dodawana jest jeszcze możliwość ustawienia temperatury barwowej K, w którym ręcznie ustawiamy temperaturę barwy wyrażoną w kelwinach od 2500 do 10000. Pamiętaj, że gdy ich wykorzystanie Cię nie satysfakcjonuje, konieczny może być manualny wybór odpowiednich ustawień balansu bieli.
7. Co to jest ogniskowa
Rozszyfrowanie tego terminu może stanowić problem dla każdej osoby, która dopiero rozpoczyna swoją przygodę z fotografią.
Ogniskowa obiektywu odpowiada za kąt widzenia aparatu, odwzorowanie perspektywy oraz wizualne „przybliżanie” w stosunku do tego, co widzimy „gołym okiem”. Ogniskowa obiektywu to wartość bezwzględna, podawana w milimetrach.
Używanie obiektów o długiej ogniskowej pomaga w kompozycji kadru i umożliwia pokazanie dużej tarczy słońca. fot. Marek Waśkiel
Wartość ogniskowej określa odległość od układu optycznego do miejsca, w którym promienie padają na soczewkę. W skrócie i bardzo ogólnie – ogniskowa to odległość od soczewki (we współczesnych obiektywach są to całe grupy) do matrycy.
Za co odpowiada wartość „ogniskowej”? Możesz wyobrazić sobie ją jako „kąt widzenia obiektywu”. Im mniejsza, tym kąt widzenia będzie szerszy.
Ogniskowa jest określana w milimetrach (14 mm to obiektyw szerokokątny, ok. 50 mm to obiektyw standardowy a np. 100 mm to już teleobiektyw). Natomiast np. 500 mm to obiektyw supertele.
Są obiektywy trudniejsze i łatwiejsze w użyciu. Podczas kadrowania szybko zauważysz, że teleobiektywy mające ogniskową większą niż 70 mm są łatwiejsze w użyciu, niż obiektywy szerokokątne. Większość początkujących fotografów wybiera urządzenia o ogniskowej od ok. 18 mm do 50 – 70 mm, ponieważ taki obiektyw jest dołączony do zestawu sprzedawanego w sklepie. Posługiwanie się obiektywami o niższej (lub wyższej) ogniskowej wymaga nieco większego doświadczenia i umiejętności kadrowania i komponowania sceny.
Więcej dowiesz się z artykułu teleobiektyw w fotografii.
8. Co to jest bokeh
Bokeh to termin wywodzący się od japońskiego słowa „boke”. Jest to transliteracja japońskiego słowa bo-ke lub boke oznaczającego mgłę lub parę. Odnosi się do sposobu odwzorowania nieostrych fragmentów sceny. Termin ten został wprowadzony przez redaktora Mike’a Johnstona w magazynie Photo Techniques wiosną 1997 r. Literkę H wprowadzono, aby mogły ją wymawiać osoby posługujące się jeżykiem angielskim.
O poranku na gałązkach pozostało mnóstwo kropelek wody. Kiedy są odpowiednio fotografowane, tworzą efektowny bokeh. fot. Marek Waśkiel
W fotografii określamy za pomocą tego słowa efektowne oddawanie nieostrości obiektów, znajdujących się poza płaszczyzną ostrości. Fotograf za pomocą obiektywu tworzy efektowne rozmycie, które pomaga wzbudzić w widzach określone emocje i wyeksponować obiekt wybrany jako pierwszoplanowy.
Chcąc uzyskać efekt bokeh najlepiej wybrać jasny obiektyw, z otworem przysłony f/1,4, f/1.8 lub f/2. Bokeh zależy m.in. od liczby listków przesłony w obiektywie, odległość aparatu od obiektu, a także obiektu od tła i sam wygląd tła o wielu jasnych punktach.
Przyjęło się uważać za „dobry” bokeh taki, gdzie nieostrości są oddawane jako plama o miękko zanikającej jasności, natomiast za „zły” taki, gdzie te plamy zdają się mieć ostre brzegi.
9. Co to jest RAW
Warto zwrócić też uwagę na formaty plików, w których Twój aparat będzie zapisywał zdjęcia. Najczęściej do wyboru będziesz miał JPEG o różnych stopniach kompresji i wielkościach oraz RAW (czasami jeszcze TIFF).
Większość aparatów domyślne zapisuje pliki ze zdjęciami w formacie JPEG. Na ogół jest ustawienie wystarczające dla początkujących fotografów. Aparaty robią zdjęcia wyłącznie w RAW, ale potem ich procesory kompresują i obrabiają takie pliki i otrzymujesz zdjęcie gotowe do pokazania na portalach społecznościowych, gotowe do wydruku albo wysłania mailem. Zawsze JPEG z aparatu można delikatnie uszlachetnić w programie graficznym.
Jednak musisz pamiętać, że o ile JPEG jest plikiem RAW obrobionym przez oprogramowanie aparatu, to czysty RAW wymaga wywołania przez twórcę w programie, który ma takie możliwości np. Lightroom. Musisz się nauczyć obsługi takiego programu.
Warto fotografować zapisując pliki w formacie RAW. Przede wszystkim dlatego, że RAW jest formatem bezstratnym, który umożliwi Ci większy wpływ na zdjęcie w procesie obróbki w cyfrowej ciemni. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w artykule RAW czy JPEG.
Jeżeli chcesz rozwijać swoje umiejętności fotograficzne, zajrzyj też do sekcji nauka fotografii na moim blogu.
Jeżeli cenisz treści, które dla Ciebie przygotowuję,
masz możliwość wyrażenia swojego uznania,
na przykład poprzez zafundowanie mi symbolicznej, wirtualnej kawy.
